Автор:Жексембинова Жазгүл Жанахметқызы – мейірбике«Жетісу облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы» мемлекеттік мекемесі «Сенім» Сарқан күндізгі болу орталығы» КММ
Кіріспе
Тірек-қимыл аппараты – адам ағзасының маңызды жүйесі, ол қозғалысты қамтамасыз етіп, дененің тұрақтылығын сақтайды. Бұл жүйенің бұзылуы адамның күнделікті өміріне айтарлықтай әсер етіп, оның белсенділігін шектейді. Тірек-қимыл аппаратының аурулары тек егде жастағы адамдарда ғана емес, жас буын өкілдерінде де кездеседі.
Бұл мақалада тірек-қимыл жүйесінің бұзылу себептері, негізгі белгілері және емдеу мен алдын алу шаралары қарастырылады.
- Тірек-қимыл аппаратының бұзылуының негізгі себептері
Тірек-қимыл жүйесінің бұзылуына көптеген факторлар әсер етуі мүмкін. Олардың ішінде ең жиі кездесетіндері:
Жарақаттар мен механикалық зақымданулар
Сынықтар, буын шығуы, созылу және жұмсақ тіндердің зақымдануы.
Кәсіби спортшылар мен ауыр физикалық жұмыс атқаратын адамдарда жиі кездеседі.
Қабыну және дегенеративті аурулар
Остеохондроз – омыртқаның шеміршек тінінің тозуы.
Артрит – буындардың қабынуы, ол инфекциялық немесе аутоиммундық сипатта болуы мүмкін.
Артроз – буын шеміршегінің тозуы және оның құрылымының өзгеруі.
Туа біткен аномалиялар және генетикалық факторлар
Скелеттік жүйенің дамуында ауытқулар болуы мүмкін.
Жанұялық факторлар әсер етуі мүмкін (мысалы, сүйек құрылымының әлсіздігі).
Зат алмасу бұзылыстары
Остеопороз – сүйектердің морттығы артып, сынғыштыққа бейім болуы.
Рахит – D дәруменінің жетіспеуінен болатын сүйек ауруы.
Қозғалыс тапшылығы (гиподинамия)
Отырықшы өмір салты бұлшықет тонусының әлсіреуіне әкеліп, сүйектер мен буындардың беріктігін төмендетеді.
Аз қимылдау қан айналымын нашарлатып, тірек-қимыл жүйесінің бұзылуына ықпал етеді.
Қоректік заттардың жетіспеушілігі
Кальций, магний және D дәруменінің жетіспеушілігі сүйек тіндерінің әлсіреуіне әкеледі.
Теңгерімсіз тамақтану буындардың жағдайын нашарлатады.
- Тірек-қимыл аппаратының бұзылу белгілері
Тірек-қимыл аппаратының аурулары әртүрлі белгілер арқылы білінеді. Ең жиі кездесетін симптомдар мыналар:
Ауырсыну синдромы – қозғалыс кезінде немесе тыныштықта білінуі мүмкін.
Ісіну және қабыну белгілері – буындарда ісік, қызару байқалса, қабыну үрдісі жүріп жатқанын білдіреді.
Қозғалыс шектеулілігі – бұлшықеттер мен буындардың икемділігінің төмендеуі.
Қаттылық және сіресу – таңертең немесе ұзақ демалғаннан кейін буындарда қаттылық сезілуі.
Омыртқа деформациясы – қисаю, бүкірліктің пайда болуы.
Бұлшықет әлсіздігі – қозғалыс белсенділігінің төмендеуі.
Белгілердің байқалуы адамның жасына, өмір салтына және аурудың даму деңгейіне байланысты өзгеше болуы мүмкін.
- Диагностика және емдеу әдістері
Тірек-қимыл жүйесінің бұзылыстарын анықтау үшін келесі диагностикалық әдістер қолданылады:
Рентгенография – сүйек және буын патологияларын анықтау үшін қолданылады.
МРТ (магнитті-резонанстық томография) – жұмсақ тіндер мен шеміршек құрылымдарын егжей-тегжейлі зерттеуге мүмкіндік береді.
КТ (компьютерлік томография) – сүйектердің құрылымдық өзгерістерін дәл анықтайды.
Қан анализдері – қабыну және ревматикалық процестердің бар-жоғын анықтау үшін.
Емдеу әдістері:
Дәрі-дәрмекпен емдеу:
Қабынуға қарсы препараттар (ибупрофен, диклофенак).
Бұлшықет босаңсытқыштар (миорелаксанттар).
Сүйек пен буын тіндерін қалпына келтіретін препараттар (хондропротекторлар).
Физиотерапия:
Электрофорез, магнитотерапия, ультрадыбыстық терапия.
Лазермен емдеу.
Емдік дене шынықтыру (ЛФК) және массаж:
Қозғалыс белсенділігін арттырып, бұлшықет тонусын жақсартады.
Қан айналымын күшейтіп, буындардың икемділігін арттырады.
Хирургиялық ем:
Ауыр жағдайларда буын эндопротездеу, артроскопия сияқты хирургиялық әдістер қолданылады.
- Алдын алу шаралары
Тірек-қимыл жүйесінің бұзылыстарын алдын алу үшін келесі ұсыныстарды сақтау қажет:
Белсенді өмір салтын ұстану – күнделікті дене жаттығуларымен айналысу.
Дұрыс тамақтану – кальций мен дәрумендерге бай тағамдарды тұтыну.
Салмақты бақылау – артық салмақ буындарға қосымша жүктеме түсіреді.
Дұрыс жұмыс режимі – ұзақ уақыт бір қалыпта отырмау, демалыс жасау.
Травмалардан сақтану – спортпен айналысқанда немесе физикалық жұмыс жасағанда қауіпсіздік шараларын сақтау.
Сапалы аяқ киім кию – табанға дұрыс жүктеме түсіру үшін ортопедиялық аяқ киім кию маңызды.
Қорытынды
Тірек-қимыл аппаратының бұзылуы адамның күнделікті өміріне айтарлықтай әсер етеді. Аурудың алдын алу және уақтылы ем қабылдау оның асқынуының алдын алуға көмектеседі. Тиімді емдеу әдістерін қолдану және салауатты өмір салтын ұстану тірек-қимыл жүйесінің саулығын ұзақ уақыт сақтауға мүмкіндік береді.
