Авторлар:Баясылова Ботагоз Торехановна медбике-анестезист,
Абышева Лаура Муратовна медбике-анестезист,
Сарекенова Нургуль Дарбековна медбике-анестезист,
ШЖҚ «Кербулак аудандық орталық ауруханасы» МКК, реанимация бөлімі
Кіріспе
Өмірлік маңызды функцияларды (ӨМФ) бақылау – ауыр жағдайдағы науқастарды емдеудегі негізгі міндеттердің бірі. Бұл көрсеткіштерге жүрек соғысы, артериялық қысым, тыныс алу жиілігі, оттегі сатурациясы, дене температурасы және сананың деңгейі жатады. Анестезист-медбикелер реанимация және қарқынды терапия бөлімінде науқастардың ӨМФ динамикасын үнемі бақылап, қажет болған жағдайда шұғыл шаралар қабылдайды.
Негізгі өмірлік маңызды көрсеткіштер
- Жүрек-қан тамыр жүйесінің көрсеткіштері
а) Жүрек соғысы жиілігі (ЖСЖ)
Норма: 60-100 соққы/мин
Тахикардия (>100 соққы/мин): гиповолемия, сепсис, гипоксия, жүрек жеткіліксіздігі.
Брадикардия (<60 соққы/мин): кардиогендік шок, гипотермия, дәрілік улану.
Бақылау әдісі: ЭКГ мониторинг, пальпация (ұйқы, сан, радиалды артериялар).
б) Артериялық қысым (АҚ)
Норма: 90/60 — 140/90 мм рт. ст.
Гипотензия (<90/60 мм рт. ст.): қан жоғалту, шок, инфекция. Гипертензия (>140/90 мм рт. ст.): гипертония, стресс, ми қан айналымының бұзылысы.
Бақылау әдісі: механикалық/электрондық тонометр.
в) Орталық веноздық қысым (ЦВД)
Норма: 4-10 мм су.ст.
Қолданылады гемодинамиканы бағалауда (шок, гиповолемия, жүрек жеткіліксіздігі).
Инвазивті әдіс арқылы бақыланады (орталық веноздық катетер).
- Тыныс алу жүйесінің көрсеткіштері
а) Тыныс алу жиілігі (ТАЖ)
Норма: 12-20 рет/мин
Тахипноэ (>20 рет/мин): гипоксия, ацидоз, өкпе патологиялары.
Брадипноэ (<12 рет/мин): тыныс алу орталығының тежелуі, улану, гипотермия.
Бақылау әдісі: кеуде қозғалысын санау, мониторинг аппараты.
б) Оттегі сатурациясы (SpO₂)
Норма: 95-100%
Гипоксия (<90%): тыныс алу жеткіліксіздігі, жүрек патологиялары.
Бақылау әдісі: пульсоксиметрия.
в) Қан газдарының анализі
РаO₂ (оттегінің парциалдық қысымы): 80-100 мм рт. ст.
РаCO₂ (көмірқышқыл газының парциалдық қысымы): 35-45 мм рт. ст.
Қышқыл-сілтілік теңгерім (pH): 7,35-7,45
Қолданылады ӨЖЖ тиімділігін бағалауда.
- Дене температурасы
Норма: 36,0-37,5°C
Гипертермия (>38°C): инфекция, қабыну, жылу соққысы.
Гипотермия (<35°C): шок, гиповолемия, ұзақ гипотензия.
Бақылау әдісі: термометрия (сандық, инфрақызыл, сынапты). - Сананың деңгейі
Глазго кома шкаласы (GCS):
15 балл – толық сана.
9-12 балл – орташа деңгейдегі сананың бұзылуы.
≤8 балл – кома, интубация қажет.
Бақылау әдісі: вербалды жауап, көз ашу, қозғалыс реакциясы.
ӨМФ бақылау әдістері
Күнделікті мониторинг: ЖСЖ, АҚ, ТАЖ, SpO₂ өлшеу.
Инвазивті әдістер: артериялық қан газын талдау, ЦВД өлшеу.
Физиологиялық реакцияларды бағалау: тері түсі, диурез, сананың жағдайы.
Аппараттық бақылау: реанимациялық мониторлар, пульсоксиметрия, ЭКГ.
Анестезист-медбикенің рөлі
Өмірлік маңызды көрсеткіштерді тұрақты бақылау.
Динамикалық өзгерістерді тіркеу және дәрігерге хабарлау.
Гемодинамика және тыныс алу көрсеткіштерін реттеу (инфузиялық терапия, оттегі терапиясы).
Реанимация кезіндегі шұғыл шараларды жүзеге асыру.
Медициналық құжаттаманы жүргізу.
Қорытынды
Өмірлік маңызды көрсеткіштерді үздіксіз бақылау реанимация жағдайындағы науқастардың жағдайын тұрақтандыруда шешуші рөл атқарады. Анестезист-медбикелердің шұғыл әрекет ету дағдылары мен мониторинг жүргізу қабілеті науқастың өмірін сақтап қалуға ықпал етеді. Сондықтан медициналық мамандар бұл көрсеткіштерді дәл және тұрақты бақылауы қажет.
