Қазақстанда скринингтік зерттеулердің ауқымды бағдарламасы өз нәтижесін көрсетуде. 2024 жылы 3,2 миллионнан астам азамат медициналық тексеруден өтті, нәтижесінде 120 мыңнан астам ауру ерте кезеңде анықталды. Бұл деректер скринингтік бағдарламаның тиімділігін дәлелдеп, медициналық диагностиканың жаңа әдістерін енгізуге негіз болды.
Скринингтің маңыздылығы және нәтижелері
Скрининг нәтижесінде келесі аурулар жиі анықталды:
- Артериялық гипертензия (118 497 жағдай) – уақытында анықталмаса, инсульт пен инфарктқа әкелуі мүмкін.
- Қант диабеті (24 901 диагноз) – соңғы жылдары елімізде өзекті аурулардың біріне айналды.
- Глаукома (6 265 жағдай) – уақтылы емделмесе, көру қабілетінің жоғалуына әкелуі мүмкін.
Бұл аурулардың көпшілігі ерте кезеңде анықталғандықтан, оларды дер кезінде емдеу мүмкіндігі артты.
Жаңа скрининг түрлері енгізілуде
2025 жылдан бастап Қазақстанда жаңа скрининг бағдарламалары жүзеге асырылады. Ең басты жаңалық – 50-70 жас аралығындағы ер адамдар үшін ми қан айналымының бұзылу қаупін анықтайтын скринингтің енгізілуі. Бұл зерттеу екі жылда бір рет жүргізіліп, ми қан айналымы жүйесінің бұзылуын ерте кезеңде анықтауға көмектеседі.
Сонымен қатар, 15-17 жас аралығындағы қыздарға жұлын-бұлшықет атрофиясына молекулалық-генетикалық тестілеу енгізілуде. Бұл зерттеу ерте кезеңде генетикалық ауытқуларды анықтап, қажетті медициналық шараларды қабылдауға мүмкіндік береді.
Скринингтік жүйедегі жаңартулар
Кейбір ескірген диагностикалық әдістер жаңа технологияларға ауыстырылды:
- Қант диабетін диагностикалау үшін гликатталған гемоглобин (HbA1c) анализі – бұрын қандағы глюкоза деңгейін өлшеу жүргізілетін.
- Бүйрек ауруларын ерте анықтауға арналған шумақтық сүзілу жылдамдығы – бұл әдіс бүйректің дұрыс жұмыс істемеуін ерте кезеңде анықтауға көмектеседі.
- Жүрек-қан тамырлары ауруларын болжау үшін төмен тығыздықтағы липопротеидтерді анықтау – жүрек ауруларының алдын алуға бағытталған.
- Жатыр мойны обырын ерте анықтауға арналған сұйық ПАП тесті – бұл тест обырды ерте кезеңде анықтауға және тиімді емдеуге мүмкіндік береді.
Қазақстандағы скринингтік зерттеулер
Қазіргі уақытта Қазақстанда келесі 8 негізгі ауруды ерте анықтауға арналған тегін скринингтер жүргізілуде:
✅ Артериялық гипертензия (2 жылда 1 рет)
✅ Жүректің ишемиялық ауруы (2 жылда 1 рет)
✅ Қант диабеті (2 жылда 1 рет)
✅ Глаукома (2 жылда 1 рет)
✅ Жатыр мойны обыры (4 жылда 1 рет)
✅ Сүт безі обыры (2 жылда 1 рет)
✅ Колоректалды обыр (2 жылда 1 рет)
✅ Вирустық гепатит (3-6 айда 1 реттен артық емес)
Денсаулық сақтау министрлігінің үндеуі
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі барлық азаматтарды өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауға және тегін скринингтерден үнемі өтіп отыруға шақырады. Бұл шаралардың басты мақсаты – ауруларды ерте кезеңде анықтау және олардың асқынуын болдырмау.
Қорытынды:
Медициналық скрининг – халық денсаулығын жақсартудың және ауруларды алдын алудың маңызды құралы. Қазақстандағы жаңартылған диагностикалық әдістер мен жаңа скрининг түрлері халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді.
