Экзема

Авторы: Батырбекова Анар Нурлановна – процедуралық медбике
Исмаилова Айнур Маратовна – процедуралық медбике
Мухаметқалиева Жансая Бақытқызы – учаскелік медбике
МКҚК ШЖҚ «Ақсу аудандық орталық ауруханасы» Емханасы​

Экзема – бұл терінің қышуымен, қызаруымен және кейде ашып ауыруымен немесе ыңғайсыздықпен сипатталатын дерматологиялық (тері) ауруы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статистикасы бойынша, тері мәселелерімен жүгінетін науқастардың шамамен 40%-ында экзема кездеседі. Бұл ауру жұқпалы болмағанымен, жиі қайталануға бейім және созылмалы сипатта болуы мүмкін.

Дәрігерлер экземаның негізгі үш кезеңін/түрін ажыратады:

• Жедел (ылғалды): Айқын қабыну, көпіршіктер, сулану белгілерімен сипатталады.
• Жеделдеу (субакутты): Жедел белгілердің басылуы, қабыршақтанудың басталуы.
• Созылмалы (құрғақ): Терінің құрғауы, қалыңдауы, қабыршақтануы, жарылуы басым болады.

Себептері

Экзема – көп жағдайда себебі толық анық емес (идиопатиялық) ауру. Дегенмен, оның дамуына ықпал ететін бірнеше негізгі факторлар тобын бөліп көрсетуге болады:

• Ішкі факторлар (ағзаның жағдайы):
  • Ас қорыту жүйесінің мәселелері (мысалы, дисбактериоз, панкреатит, іш қату).
  • Бүйрек қызметінің бұзылуы.
  • Тұқым қуалайтын бейімділік (ата-анасында немесе жақын туыстарында аллергиялық аурулардың болуы).
  • Иммундық жүйенің әлсіреуі немесе бұзылыстары (соның ішінде АИТВ/ЖИТС жағдайларында).
  • Эндокриндік жүйе аурулары.
  • Ағзадағы созылмалы инфекция ошақтары.
  • Витаминдер (әсіресе В6) мен маңызды май қышқылдарының (Омега-3) жетіспеушілігі.
  • Гельминтоздар (құрт инфекциялары).
• Сыртқы факторлар (қоршаған орта әсері):
  • Химиялық заттардың теріге тиюі (тұрмыстық химия, косметика, бояулар, спирттер, қышқылдар).
  • Физикалық факторлар (суықтың, ыстықтың, күн сәулесінің шамадан тыс әсері, үйкеліс).
  • Аллергендер (тағамдық аллергендер, шаң, өсімдік тозаңы, үй жануарларының жүні, дәрі-дәрмектер).
  • Перифериялық нервтердің зақымдануы.
  • Күйзеліс (стресс).

Осы факторлардың жиынтығы теріні әртүрлі тітіркендіргіштерге аса сезімтал етеді. Сондай-ақ, ағзадан толық шығарылмаған токсиндердің тері арқылы сыртқа шығуға тырысуы да экземаның бір себебі болуы мүмкін деген болжам бар.

Симптомдары (Белгілері)

Экземаның белгілері оның түріне және кезеңіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін, бірақ жиі кездесетіндері:

• Терінің белгілі бір аймағының қызаруы.
• Тері бетінен көтеріңкі, қызғылт-қызыл түйіндердің (папулалардың) пайда болуы.
• Іші мөлдір немесе бұлыңғыр сұйықтыққа толы ұсақ көпіршіктердің (везикулалардың) пайда болуы.
• Қатты қышу.
• Көпіршіктер жарылғанда, орнында ылғалды, эрозиялы (ойық) беткейлердің қалуы («шылауық», сулану).
• Кейде іріңді көпіршіктер (пустулалар) пайда болуы мүмкін (екіншілік инфекция қосылғанда).
• Эрозиялардың беті қабықтанып (сары немесе қоңыр түсті), кейін қабыршақтанады.
• Созылмалы түрінде терінің құрғауы, қалыңдауы, қабыршақтануы, жарылуы байқалады.
• Зақымдалған аймақтарда (әсіресе бас терісінде) шаштың түсуі мүмкін.

Алдын алу және өзін-өзі күту

Экземасы бар адамдар көбіне аурудың өршуіне не түрткі болатынын (триггерлерді) анықтай алады. Алдын алу шаралары осы триггерлерден аулақ болуға бағытталуы керек:

• Триггерлерді анықтау және болдырмау: Мысалы, белгілі бір тағамдар, тұрмыстық химия өнімдері, косметика, шаң, үй жануарларымен байланыс, стресс.
• Тері күтімі: Теріні үнемі ылғалдандырып отыру маңызды. Ол үшін дәрігер ұсынған жұмсақ, гипоаллергенді, ылғалдандыратын кремдерді, эмоленттерді қолдану қажет. Бұл терінің қорғаныс қабатын (эпидермисті) қалпына келтіруге көмектеседі.
• Жуынғанда: Ыстық судан гөрі жылы суды пайдаланып, теріні қатты ысқыламау керек. Сабынды аз және жұмсақ түрлерін қолданған жөн.
• Киім: Мақтадан жасалған, кең киімдерді кию ұсынылады. Жүннен немесе синтетикадан жасалған киімдер теріні тітіркендіруі мүмкін.
• Күн тәртібі және стресс: Жеткілікті ұйықтау, таза ауада көбірек серуендеу және стресстік жағдайлардан аулақ болу маңызды. Күйзеліс экземаның өршуіне жиі себеп болады.
• Санаторлық-курорттық ем: Созылмалы экземада дәрігердің ұсынысымен жылына бір рет арнайы санаторийлерге бару пайдалы болуы мүмкін.

Тамақтану бойынша кеңестер

Экземасы бар науқасқа дәрігер арнайы гипоаллергенді диетаны ұсынуы мүмкін. Жалпы ұсыныстар:

• Аллергенді тағамдардан бас тарту: Көбінесе цитрус жемістері, шоколад, какао, жұмыртқа, сүт өнімдері, теңіз өнімдері, жаңғақтар, бал, қызыл түсті жидектер мен көкөністер, консервілер, ысталған өнімдер, ащы және майлы тағамдар шектеледі немесе диетадан толық алынып тасталады.
• Ұсынылатын тағамдар: Сұлы, қарақұмық, күріш сияқты жармалардан жасалған ботқалар, ашытылған сүт өнімдері (егер сүтке аллергия болмаса), майсыз ет (қайнатылған немесе бұқтырылған), жасыл түсті көкөністер мен жемістер, өсімдік майлары.
• Тамақтану режимі: Жиі, бірақ аз мөлшерде тамақтану ұсынылады.
• Су ішу: Күніне жеткілікті мөлшерде таза су ішу маңызды.

Ескерту: Экземаның белгілері пайда болғанда немесе өршігенде міндетті түрде дерматолог дәрігерге қаралу керек. Дәрігер диагнозды нақтылап, жеке емдеу жоспарын тағайындайды. Өз бетімен емделу аурудың асқынуына әкелуі мүмкін.