Автор: Байдилдинова Сауле Жолдыбаевна, хирургия бөлімі медбикесі,
ТОО «Медицинский центр Хак»
Кіріспе
Асептика және антисептика хирургиялық бөлімшеде инфекциялардың алдын алуда орталық рөл атқарады. Стерильділіктің кез келген бұзылуы күрделі асқынуларға, соның ішінде жара инфекцияларына, сепсиске және тіпті өлімге әкелуі мүмкін. Асептика және антисептика ережелерін қатаң сақтау науқастарды инфекциядан қорғап, операциялар мен операциядан кейінгі күтімді қауіпсіз жағдайда өткізуге мүмкіндік береді. Бұл мақалада асептика және антисептиканың негізгі қағидалары, олардың хирургиялық тәжірибедегі рөлі және ауруханалық инфекциялардың алдын алу үшін осы ережелерді қатаң сақтаудың маңызы қарастырылады.
- «Асептика» және «антисептика» ұғымдарының анықтамасы
1.1. Асептика
Асептика — бұл операция кезінде патогендік микроорганизмдердің жараға, ағзаларға және тіндерге түсуінің алдын алуға бағытталған әдістер мен шаралар жиынтығы. Бұл стерильді құралдарды, материалдарды және жұмыс орнын сақтауды талап етеді.
Асептиканың негізгі мақсаты — хирургиялық араласу үшін стерильді жағдай жасау және сақтау, бұл сырттан инфекцияның түсуіне жол бермейді.
1.2. Антисептика
Антисептика — бұл терінің, шырышты қабықтардың, сондай-ақ құралдар мен таңғыш материалдардың бетінде микроорганизмдерді жоюға бағытталған шаралар кешені. Антисептика химиялық заттармен немесе физикалық әдістермен (мысалы, термиялық өңдеу) жүзеге асырылуы мүмкін.
Антисептиканың мақсаты — микробтық жүктемені азайту және ықтимал инфекция көздерін жою.
- Хирургиялық бөлімшедегі стерильділікті сақтаудың маңызы
Асептика және антисептика ережелерін сақтау хирургиялық бөлімшеде аурухана инфекцияларының (медициналық көмекпен байланысты инфекциялардың) алдын алу үшін өте маңызды. Бұл науқаста ауыр асқынулардың дамуын болдырмауға көмектеседі.
2.1. Ауруханалық инфекциялар
Ауруханалық инфекциялар патогендік микроорганизмдердің науқастың денесіне операциялық жара, хирургиялық құралдар немесе медициналық персонал арқылы енуінің нәтижесінде пайда болады. Инфекциялар келесі түрлерде көрінуі мүмкін:
Операциялық жара инфекциялары: операциялық жараның қабынуы немесе іріңдеуі.
Сепсис: бактериялар қанға түскен кезде дамитын жүйелі инфекция.
Тромбофлебит және инфекциялық асқынулар: операция аймағындағы қан тамырларының немесе басқа тіндердің қабынуы.
2.2. Хирургиялық бөлімшеде инфекцияның берілу жолдары
Микроорганизмдер келесі жолдармен берілуі мүмкін:
Ауа-тамшылы жол: жөтел немесе медициналық персонал сөйлескен кезде бөлінетін микробтарды қамтитын ауа арқылы.
Байланыс жолы: ластанған құралдармен, қолғаптармен, таңғыштармен немесе стерильді емес қолдармен байланыс арқылы.
Аллопластикалық жол: медициналық импланттарды немесе катетерлерді қолдану кезінде, егер олар ластанған болса.
- Хирургиялық бөлімшедегі асептиканың негізгі ережелері
Хирургиялық бөлімшеде стерильділікті сақтау және инфекцияның алдын алу үшін келесі ережелерді қатаң сақтау керек:
3.1. Хирургиялық құралдар мен материалдарды стерильдеу
Автоклавтау: хирургиялық құралдардың көпшілігі жоғары температура мен қысым кезінде автоклавта стерильденеді. Бұл бактериялар спораларын қоса алғанда, барлық микроорганизмдерді жояды.
Химиялық стерильдеу: кейбір материалдар (мысалы, резеңке немесе пластик) глютаральдегид негізіндегі ерітінділермен стерильденуі мүмкін.
Бір реттік материалдар: таңғыштар, шприцтер және басқа бір реттік материалдар стерильді болуы керек және қайта қолдануға болмайды.
3.2. Операциялық алаңды және пациентті дайындау
Науқастың терісін дезинфекциялау: операция алдында науқастың терісі антисептикалық құралдармен (йодоповидон, хлоргексидин) өңделеді.
Операциялық алаңды оқшаулау: операциялық аймақ стерильді төсеніштермен жабылады.
3.3. Хирургтардың және медициналық персоналдың қолдарын өңдеу
Қолды гигиеналық өңдеу: әр операция алдында хирурлар мен медбикелер антисептикпен қол жууы керек.
Стерильді қолғаптарды пайдалану: міндетті түрде стерильді қолғаптарды қолдану.
Стерильді киім кию ережелері: хирургтар мен медициналық персонал стерильді халаттар, бас киімдер, маскалар және қолғаптар киюі тиіс.
3.4. Операциялық кеңістіктің стерильдігі
Операциялық ортаға бақылау: операциялық залда стерильді жағдайлар сақталуы керек.
Кіруді шектеу: операциялық бөлмеде тек тікелей операцияға қатысы бар медициналық персонал болуы керек.
- Хирургиялық бөлімшедегі антисептиканың негізгі ережелері
Антисептикалық шаралар микроорганизмдерді операциялық ортада және науқас тіндерінің бетінде жоюға бағытталған.
4.1. Антисептикалық құралдарды қолдану
Теріге арналған антисептиктер: хлоргексидин, спиртті ерітінділер, йодоповидон кеңінен қолданылады.
Құралдарды өңдеу: хирургиялық құралдарды алдын ала тазалап, антисептикалық ерітінділермен өңдейді.
Антисептикалық таңғыштар: операциядан кейін жараларды инфекциядан қорғау үшін антисептикалық компоненттері бар таңғыштар қолданылады.
4.2. Қолға антисептиктерді қолдану
Хирургиялық қолды дезинфекциялау: операция алдында хирургтар мен медбикелер қолдарын антисептикалық құралдармен жуады.
4.3. Қоршаған ортаны және жабдықты дезинфекциялау
Беткі қабаттарды дезинфекциялау: операциялық үстелдер, жұмыс беттері операция алдында және одан кейін дезинфекцияланады.
Ауаны дезинфекциялау: кейбір жағдайларда операция бөлмесіндегі ауаны антисептикалық аэрозольдермен немесе ультракүлгін сәулемен тазарту қолданылады.
- Асептика және антисептика ережелерін сақтау үшін медициналық персоналдың жауапкершілігі
Әрбір медициналық қызметкер асептика және антисептика ережелерін сақтау үшін жауапты. Стерильділіктің кез келген бұзылуы науқасқа инфекция, ұзақ емделу және өлім қаупін төндіреді.
5.1. Медициналық персоналды оқытудың маңызы
Тұрақты тренингтер: медициналық персонал стерильділікті сақтау және инфекциялардың алдын алу бойынша жүйелі түрде оқытылуы керек.
Бақылау және тексеру: асептика және антисептика ережелерін сақтау аудиті жүргізілуі тиіс.
5.2. Әр команданың мүшесінің жеке жауапкершілігі
Хирургиялық бригаданың әрбір мүшесі асептика және антисептика ережелерін сақтау үшін жеке жауапкершілікті сезінуі керек.
Қорытынды
Хирургиялық бөлімшеде асептика және антисептика ережелерін сақтау операцияларды сәтті өткізу және инфекциялық асқынулардың алдын алу үшін міндетті шарт болып табылады.
