Авторлар: Кокшебаева Махаббат Кульджабековна, Хирургия бөлімінің операциялық мейірбикесі
Айтбаева Мархаба Жаналыковна, Травматология бөлімінің жарақаттану мейірбикесі
Ниязбекова Ултай Омаровна, Хирургия бөлімінің мейірбикесі
Жетісу облысы ММ ШЖҚ «Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы» КМК
Кіріспе
Адам ағзасында көптеген маңызды мүшелер бар. Солардың бірі – соқырішек. Көпшілік бұл мүше туралы тек оның қабынуы, яғни аппендицит болғанда ғана естиді. Алайда соқырішек – күрделі ағзаның бір бөлігі, оның құрылысы мен қызметі, сондай-ақ аурулары жайлы білу әрбір адам үшін маңызды. Бұл мақалада соқырішектің анатомиялық ерекшеліктері, қызметі, аурулары және алдын алу жолдары туралы кеңінен баяндалады.
Соқырішектің анатомиясы
Соқырішек (латынша: cecum) — тоқ ішектің бастапқы бөлігі. Ол іштің оң жақ төменгі бөлігінде орналасқан және шамамен 6-8 см ұзындықта болады. Соқырішектің ұшынан құрт тәрізді өсінді — аппендикс басталады. Аппендикс ұзындығы әр адамда әртүрлі: 2-ден 20 см-ге дейін.
Соқырішектің негізгі қызметі — ішек арқылы өтетін қорытылған тағам қалдықтарының қозғалысын реттеу. Ол сондай-ақ кейбір қорғаныс (иммундық) қызметтер атқарады, себебі оның ішкі бетінде лимфалық тіндер болады.
Соқырішектің қызметі
Ғылыми деректерге сүйенсек, соқырішек пен оның өсіндісі — аппендикстің келесі қызметтері бар:
— Иммундық жүйенің бір бөлігі ретінде бактериялармен күреседі.
— Ішектегі пайдалы микрофлораны сақтау.
— Ас қорыту процесін реттеуге қатысады.
Бұрын аппендикс қажетсіз мүше деп саналған. Алайда соңғы зерттеулер оның иммундық және микробиологиялық маңызы бар екенін көрсетіп отыр.
Соқырішек аурулары
Соқырішекпен байланысты ең жиі кездесетін ауру – аппендицит (аппендикстің қабынуы). Бұдан бөлек:
1. Тифлит – соқырішектің өзінің қабынуы.
2. Соқырішек ісіктері – сирек кездесетін, бірақ маңызды патология.
3. Ішек түйілуі немесе бітелуі – соқырішек маңында дамуы мүмкін.
Әсіресе аппендицит шұғыл хирургиялық көмек көрсетуді қажет етеді. Егер дер кезінде емделмесе, ішкі іріңді инфекциялар таралып, өмірге қауіп төндіруі мүмкін.
Аппендициттің белгілері
— Іштің оң жақ төменгі бөлігінде ауырсыну
— Жүрек айнуы, құсу
— Қызу көтерілуі
— Әлсіздік, тәбеттің жоғалуы
— Іш қату немесе іш өту
Осындай белгілер байқалса, жедел жәрдем шақыру керек. Уақытында алынбаған аппендикс жарылып, ауыр асқынуларға алып келеді.
Диагностика және емдеу
Аппендицит немесе басқа да соқырішек ауруларын анықтау үшін дәрігер келесі тексерістерді қолданады:
— Физикалық тексеріс (ішті басып көру)
— Қан анализі
— УДЗ (ультрадыбыстық зерттеу)
— Компьютерлік томография (КТ)
Емі — көбінесе хирургиялық жолмен аппендиксті алып тастау. Бұл операция — аппендэктомия деп аталады. Қазіргі таңда бұл процедура лапароскопиялық әдіспен де жасалады, яғни аз инвазивті, тілімі кішкентай болады.
Алдын алу жолдары
Соқырішек ауруларының нақты алдын алу жолдары жоқ, бірақ тәуекелді азайту үшін:
— Дұрыс, теңгерімді тамақтану
— Талшыққа бай тағамдарды жеу (көкөніс, жеміс, дәнді дақылдар)
— Гигиенаны сақтау
— Денені белсенді ұстау
— Құрттардан алдын ала емделу
Салауатты өмір салты иммунитетті көтеріп, қабыну процестерінің даму қаупін азайтады.
Қорытынды
Соқырішек — адам ағзасының маңызды мүшесі. Оның анатомиялық құрылысы мен қызметтері жайлы түсінік болу әрбір адамға қажет. Әсіресе аппендицит сияқты аурулар өмірге қауіп төндіретіндіктен, алдын алу шараларын сақтау өте маңызды. Өз ағзаңызға назар аударыңыз, салауатты өмір салтын ұстаныңыз — бұл соқырішекпен байланысты ауыр сырқаттардан сақтайды.
