Авторы:
Копжанова Гульмира Жалгасбаевна – аймақтық мейіргер
Матниязова Алия Камановна – емшара мейіргері
Ерсейтова Женискуль Жанабергеновна – аймақтық мейіргер
«Арал аудандық көпбейінді орталық ауруханасы» ШЖҚКМК-на қарасты «Абай» ауылдық емханасы
Кіріспе
Заманауи медицинаның басты мақсаты – ауруларды емдеумен қатар, олардың алдын алу және ерте кезеңде анықтау. Статистика көрсеткендей, әлемде жыл сайын жүрек-қан тамыр ауруларынан 18 миллионнан астам адам көз жұмады, ал қант диабетімен ауыратындардың саны 500 миллионға жуық. Бұл көрсеткіштер халықтың денсаулығын бақылау мен алдын алу шараларын күшейту қажеттігін айқын көрсетеді.
Аймақтық мейіргерлер осы аурулармен күресте алдыңғы шепте тұр. Олар науқастарды бақылап, халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, емхана мен тұрғындар арасындағы көпір қызметін атқарады.
- Қант диабеті: тәтті, бірақ қауіпті дерт
1.1. Қант диабетін ерте анықтау және бақылау
Қант диабеті – көмірсулар алмасуының бұзылуынан туындайтын ауру. Егер диабет уақытында анықталмаса, жүрек, бүйрек, көру қабілеті және жүйке жүйесіне ауыр зардаптарын тигізуі мүмкін.
Қант диабетінің алғашқы белгілері:
Тез шаршау, әлсіздік
Жиі шөлдеу, ауыздың құрғауы
Артық салмақ қосу немесе салмақ жоғалту
Қол-аяқтағы шаншу, ұйып қалу
Жаралардың баяу жазылуы
Диагностика әдістері:
Қандағы қант деңгейін тексеру
Глюкозамен байланысқан гемоглобин (HbA1c) тесті
Глюкозалық жүктеме сынағы
1.2. Қант диабетінің алдын алу
Тамақтану: Тәтті, ұн өнімдерін азайтып, көкөністер мен ақуызға бай тағамдарды тұтыну.
Белсенді өмір салты: Күніне кемінде 30 минут жаяу жүру немесе спортпен шұғылдану.
Артық салмақтан арылу: Семіздік диабет қаупін 5-7 есеге арттырады.
Қан қысымы мен холестеринді бақылау.
1.3. Аймақтық мейіргердің рөлі
Диабетке шалдыққан науқастарды тіркеуге алып, олардың жағдайын бақылау.
Инсулин қолдануды үйрету.
Тамақтану бойынша кеңес беру.
Скринингтік тексерулер ұйымдастыру.
- Гипертония: үнсіз қауіп
Гипертония – жүрек-қан тамыр ауруларының ең басты себебі. Жоғары қан қысымы инсульт пен инфаркттің негізгі факторы болып табылады.
Дерек: Қазақстанда әрбір үшінші адам гипертониямен ауырады, ал олардың 50%-дан астамы бұл туралы білмейді.
2.1. Ерте анықтау және диагностика
Гипертония белгілері:
Бас ауруы, бастың айналуы
Жүрек қағысының жиілеуі
Көру қабілетінің төмендеуі
Кеуде аймағындағы қысым
Диагностика:
Қан қысымын жүйелі түрде өлшеу (норма: 120/80 мм.с.б.).
Холестерин мен қан құрамын тексеру.
Жүрек пен бүйрек қызметін бағалау.
2.2. Гипертонияның алдын алу
Тұзды тағамдарды азайту – тәулігіне 5 грамнан аспауы керек.
Физикалық белсенділік – аптасына кемінде 150 минут.
Стрессті басқару – йога, демалу әдістері.
Темекі мен алкогольден бас тарту – бұл жүрек ауруларын 20-30%-ға азайтады.
2.3. Аймақтық мейіргердің рөлі
Қан қысымын жүйелі өлшеу және мониторинг жүргізу.
Артериалды гипертензиясы бар науқастарға кеңес беру.
Алдын алу шараларын ұйымдастыру.
- Жүрек-қан тамыр аурулары: №1 өлім себебі
Жүрек-қан тамыр аурулары дүние жүзіндегі өлімнің басты себебі болып табылады.
Статистика: Әлемде жыл сайын 18 миллион адам жүрек ауруларынан көз жұмады.
3.1. Ерте анықтау және диагностика
Диагностика әдістері:
Электрокардиограмма (ЭКГ)
Қанның липидтік профилін анықтау
Артериалды қысымды тексеру
Жүрек ауруларының негізгі белгілері:
Кеуде қуысының ауыруы
Тыныстың тарылуы
Қол мен мойынға тарайтын ауырсыну
Әлсіздік, тез шаршау
3.2. Жүрек ауруларының алдын алу
Темекі шегуді тоқтату – жүрек ауруының қаупін 50%-ға азайтады.
Қозғалысты көбейту – күнделікті жаттығулар қан айналымын жақсартады.
Тамақтануды өзгерту – холестерині төмен тағамдарды тұтыну.
Қан қысымын бақылау – 120/80 деңгейін ұстап тұру.
3.3. Аймақтық мейіргердің рөлі
Скринингтік тексерулер жүргізу.
Пациенттерге дұрыс өмір салты туралы кеңес беру.
Кардиологқа жолдама беру.
Қорытынды
Қант диабеті, гипертония және жүрек-қан тамыр аурулары – адамның өмір сапасына тікелей әсер ететін қауіпті дерттер. Дегенмен, оларды уақытында анықтап, дұрыс өмір салтын ұстану арқылы алдын алуға болады.
Аймақтық мейіргерлер – халық денсаулығын сақтаудағы ең маңызды тұлғалардың бірі. Олар алдын алу шараларын жүргізіп, науқастардың жағдайын бақылайды, халықтың медицинаға деген сенімін арттырады.
Денсаулық – ең басты байлық! Әр адам өзінің денсаулығына жауапты, ал аймақтық мейіргер – сол денсаулықты қорғаудағы сенімді көмекші.
