Автор: Тазабекова Айгуль Мукаевна Нәрестелер бөлімінің медбикесі
Токсамбаева Эльмира Акайевна Ұрықты қорғау орталығының медбикесі
Есимбаева Шолпан Нургазиновна Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы
Кіріспе
Жаңа туған нәрестелерге қарқынды терапия (неонатальді реанимация) көрсету медицинадағы ең күрделі және жауапты салалардың бірі болып табылады. Бұл салада дәрігерлер мен мейірбикелер тек медициналық емес, этикалық мәселелермен де бетпе-бет келеді. Нәрестелердің өмірін сақтау үшін қабылданатын шешімдер олардың болашақ денсаулығына, өмір сүру сапасына және отбасының психоэмоционалды жағдайына тікелей әсер етеді.
1. Неонатальді реанимациядағы этикалық қағидаттар
Жаңа туған нәрестелерге медициналық көмек көрсетуде келесі негізгі биоэтикалық қағидаттар сақталуы тиіс:
- Автономия – ата-аналардың емдеу және күтім туралы шешім қабылдау құқығы.
- Пайда келтіру (Beneficence) – дәрігерлердің нәрестеге барынша тиімді ем ұсынуға міндеттілігі.
- Зиян келтірмеу (Non-maleficence) – қажетсіз азап пен ауыртпалықты болдырмау.
- Әділеттілік (Justice) – медициналық ресурстарды әділ бөлу.
2. Реанимациядағы шешім қабылдаудың қиындықтары
Неонатальді реанимация бөлімінде жұмыс істейтін дәрігерлер мен мейірбикелер жиі қиын шешімдер қабылдауға мәжбүр болады:
- Шала туған нәрестелерді (22-25 апта) реанимациялау мүмкіндігі мен қажеттілігі. Бұл кезеңде өмір сүру мүмкіндігі төмен, бірақ заманауи технологиялар олардың өмірін сақтап қалуға көмектеседі.
- Ауыр туа біткен ақаулары бар нәрестелерді емдеу немесе паллиативті көмек көрсету туралы шешім.
- Ата-аналардың емдеуден бас тарту жағдайлары. Кейбір ата-аналар медициналық араласуды қабылдамауы мүмкін, бұл дәрігерлер үшін үлкен этикалық дилемма туғызады.
3. Статистика және ғылыми деректер
Жаңа туған нәрестелердің қарқынды терапиясы туралы соңғы зерттеулер мен статистикалық деректер мынаны көрсетеді:
- Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша, жыл сайын шамамен 15 миллион шала туған нәресте дүниеге келеді, олардың 1 миллионға жуығы шала туылудың асқынуларынан көз жұмады.
- АҚШ-тың Ұлттық денсаулық сақтау институтының деректері бойынша, 24 аптада туған нәрестелердің өмір сүру деңгейі – 50-60%, ал 28 аптадан кейін бұл көрсеткіш 80-90%-ға дейін артады.
- Қазақстанда 2023 жылы перинатальды орталықтарда шала туған нәрестелердің 75%-дан астамы аман қалып, толыққанды өмір сүру мүмкіндігіне ие болды.
4. Медициналық қызметкерлердің рөлі
Реанимация бөлімінде жұмыс істейтін дәрігерлер мен мейірбикелер келесі этикалық және кәсіби міндеттерді орындауы тиіс:
- Ата-аналармен ашық диалог жүргізу, оларды барлық медициналық әрекеттер туралы хабардар ету.
- Баланың мүддесін қорғау, медициналық шешімдерді тек ғылыми негізделген мәліметтерге сүйене отырып қабылдау.
- Медициналық персоналдың психологиялық дайындығын қамтамасыз ету, себебі жаңа туған нәрестелердің ауыр жағдайы моральдық және психологиялық тұрғыдан үлкен ауыртпалық болып табылады.
Қорытынды
Жаңа туған нәрестелердің реанимациясы – тек медициналық емес, сонымен қатар этикалық тұрғыдан өте күрделі сала. Дәрігерлер мен мейірбикелер өз шешімдерінде ғылыми деректерді, халықаралық стандарттарды және адамгершілік құндылықтарды ескеруі тиіс. Ата-аналармен сенімді қарым-қатынас орнатып, ортақ шешім қабылдау маңызды. Қазақстандағы неонатальді медицина дамып, нәрестелердің өмір сүру көрсеткіші артып келе жатқаны қуантады, бірақ бұл салада әлі де үлкен жауапкершілік пен этикалық мәселелер бар.
