Автор: Рыспеккызы Айнур, Гкп на ПХВ Городская поликлиника №2
ВА с Еркин -участковый врач
Кіріспе
Онкологиялық аурулар қазіргі таңда әлемдегі өлім-жітімнің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Ерте кезеңдерінде онкологиялық аурулар көбінесе симптомсыз өтеді, сондықтан науқастардың көпшілігі ауруы асқынып кеткен кезде ғана дәрігерге жүгінеді. Осыған байланысты скринингтік зерттеулер қатерлі ісіктерді ерте кезеңде анықтап, тиімді емдеу шараларын жүргізуге мүмкіндік береді. Бұл мақалада онкологиялық аурулардың алдын алу мақсатында скринингтік бағдарламалардың маңызы мен тиімділігі туралы айтылады.
Скринингтің мәні
Скрининг — бұл онкологиялық аурулардың алдын алу және ерте диагностика мақсатында белгілі бір жастағы және тәуекел тобындағы адамдарға жүргізілетін профилактикалық зерттеулер жиынтығы. Скринингтік бағдарламалар белгілі бір қатерлі ісік түрлерін анықтауға бағытталады және ауруды бастапқы кезеңдерде анықтау арқылы өлім-жітімді азайтуға ықпал етеді.
Негізгі онкологиялық ауруларға арналған скрининг түрлері
- Жатыр мойнының қатерлі ісігі
Жатыр мойнының қатерлі ісігін ерте анықтау үшін әйелдерге Папаниколау (ПАП) сынамасы немесе HPV (адам папиллома вирусы) тесті жүргізіледі. Бұл әдіс қатерлі ісікке дейінгі жағдайларды және ерте сатыдағы ісіктерді анықтауға мүмкіндік береді. Скринингті 25-65 жас аралығындағы әйелдерге 3-5 жыл сайын өткізу ұсынылады. - Сүт безінің қатерлі ісігі
Сүт безі қатерлі ісігін анықтау үшін маммография кеңінен қолданылады. Маммография 40 жастан асқан әйелдерге екі жыл сайын өткізіледі. Бұл зерттеу әдісі сүт безіндегі ісіктерді ерте кезеңдерде анықтауға және өлім-жітім көрсеткішін төмендетуге көмектеседі. - Қалың ішек және тік ішек қатерлі ісігі
Қалың және тік ішек қатерлі ісіктерін анықтау үшін 50 жастан асқан адамдарға колоноскопия немесе қан анализі (Fecal Occult Blood Test, FOBT) жүргізіледі. Бұл зерттеу әдістері ісіктерді және қатерлі ісікке дейінгі полиптерді анықтап, ерте емдеуді бастауға мүмкіндік береді. - Өкпе қатерлі ісігі
Шылым шегетін немесе бұрын шеккен адамдар үшін төмен дозалы компьютерлік томография (КТ) өкпе қатерлі ісігін ерте кезеңде анықтауға көмектеседі. Бұл әдіс өкпе ісіктерін анықтау және науқастардың өмір сүру ұзақтығын арттыруда маңызды рөл атқарады. - Простатаның қатерлі ісігі
Ер адамдар үшін простата безінің қатерлі ісігін ерте анықтау мақсатында ПСА (простатоспецификалық антиген) анализі жүргізіледі. 50 жастан асқан ерлерге бұл зерттеу ұсынылады.
Скринингтің маңызы мен тиімділігі
Онкологиялық аурулар скринингінің басты мақсаты — қатерлі ісіктерді және олармен байланысты жағдайларды ерте анықтап, тиімді емдеу шараларын бастау. Ерте диагностикаланған қатерлі ісіктер жақсы емделеді және науқастардың өмір сүру деңгейі едәуір жоғарылайды. Мысалы, сүт безінің немесе жатыр мойнының қатерлі ісіктерін скринингтің көмегімен ерте анықтау олардың өлім-жітім көрсеткішін 30-40%-ға төмендетеді.
Скринингтік бағдарламалардың шектеулері
Дегенмен, скринингтік зерттеулердің тиімділігіне қарамастан, олар да белгілі бір шектеулерге ие. Скрининг нәтижелері жалған оң немесе жалған теріс болуы мүмкін, бұл дұрыс диагноз қоюға және емдеуді бастауға кедергі келтіреді. Сонымен қатар, кейбір зерттеу әдістері инвазивті болып табылады және науқастардың ыңғайсыздығын туғызуы мүмкін. Осыған байланысты скринингтік зерттеулерді жүргізу үшін нақты көрсеткіштер мен стандарттарды сақтау өте маңызды.
Қорытынды
Онкологиялық аурулардың алдын алу және ерте диагностика мақсатында скринингтік бағдарламалар жүргізу — бұл қоғамның денсаулығын қорғау үшін тиімді әдіс. Скрининг онкологиялық аурулардың ерте кезеңдерде анықталуын қамтамасыз етіп, емдеудің тиімділігін арттырады және өлім-жітім көрсеткішін төмендетеді. Дәрігерлер мен медициналық қызметкерлер скринингтік зерттеулердің маңыздылығын халық арасында кеңінен насихаттап, олардың қолжетімділігін арттыруы қажет.
Онкологиялық аурулармен күресте скринингтің маңызды рөл атқаратыны сөзсіз, сондықтан әрбір азамат өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, профилактикалық зерттеулерден уақтылы өтуі тиіс.
