Авторы: Батырбаева Жупар Саметовна. Нәрестелер бөлімінің медбикесі
Капсаламова Жанар Мусатаевна. Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
Мадикадырова Гульзира Мадикадыровна. Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы
Гипотермия — бұл жылуды жоғалту, баланың жылу шығару қабілеті жəне осы — 36,50С температурасының қалыпты деңгейден төмен түсіп кетуі. Жаңа туған нәрестенің қалыпы жағдайдағы дене қызуы 36,50С-тан 37,50С-қа дейін болады.
Нəрестенің жылу шығаруының жоғарлау себептері:
— дене қызуының өз дене массасының (МГ) 1 кг мөлшеріне 3 есе көбеюі;
— массасы көлемінің 2 еседен көп болуы;
— жылу өнімінен жылу шығарудың көп жоғары болуы;
— дененің суынуына қарай бірден жылу өнімнің шектеулі мүмкіндігінің артуы.
Тиімді гипотермияның 3-зияны: ацидоз, гипогликемия, гипоксемия.
1. Ацидоздың дамуы:
— нəрестенің мұздануы, метоболизм кезінде қоңыр майдың жылу өнімінің жоғарлауы есебінен, ол дене сергуде адреналинді шығару;
— ол бос май қышқылымен (БМҚ) глицеринді, қоңыр майдың ыдырау кезінде жүреді, ол жылу көзінің маңыздылығы туу кезінде, бірақ БМҚ-ң артық саны қан ағынында ацидоздың метоболитикалық дамуына əкеледі;
— өкпе гипертензиясына əкелу, қан тамырларының гипотермиялық спазмын тудырады, қан ағынының жойылуы сақталады (қан өкпедегі аортаның (қолқаны) , артериалды ағынын жанай өтеді;
— оттегінің деңгейінің төмендеуі метаболизмнің аэробты жəне анаэробты ауыстырылуына əкеледі;
— бұндай типті алмасу сүт қышқылы концентрациясын арттырады жəне рН төмендетеді, ацидоз үдемеленеді. Қан тамырлары арасынан адреналинның шығуы, тамыр таралуына жəне гипоксияға əкеледі;
— шеткі қан ағыны төмендейді: май қышқылы жəне БМҚ тканьда түзіледі де, баяу жоғалады. Метаболиттік ацидозды өршітеді.
2. Гипогликемияның дамуы: қандағы глюкозаның метаболизмнің жай күйінің жоғарлауы көп энергияны қажет етеді, сондықтан глюкоза мен глюкогеннің артық қор көзінің азаюына əкеледі.
3. Гипоксиемияның (қан оттегінің азаюы) дамуы: қалыпты жағдайымен салыстырғанда, оттегінің қажеттіліктің артуы температураның бірнеше градус төмендеуі — қантамарының тарылуы, қан ағынының жойылуының сақталуы, гипоксимияның дамуына келуі, тыныс алуының бұзылуы, цианозға əкеледі.
Гипотермияның клиникалық зардабы:
— гомеостаз жұмысының бұзылуына;
— тыныс алу күйзеліс синдромы қауіп-қатердің дамуын жоғарлатады;
— инфекцияның дамуы қауіп-қатерді жоғарлатады;
— терінің ісініп қатаюы, ісінуі, сарғаюы;
— жүрек қызметінің бұзылуы.
Гипотермияның ерте кездегі клиникалық белглері:
— аяқ қолының суықтығы (өкшесі);
— ықылассыз ему;
— қозғалыс белсенділігінің төмен болуы;
— жылауы əлсіз.
Гипотермияның өршуі мен сақталуы неонатальды суық жарақаттанудың қауіп-қатермен қалыпта дамуы, оның негізгі белгілері:
— нəрестенің бірден қозғалыс белсенділігінің төмен түсуі, тіпті ұзақ терең ұйқыға кетуге дейін;
— тыныс алуының үстіртін, біркелкі емес болуы;
— гипертермия дəрежесіне байланысты көрінуі, жүрек соғуының сиреуінің дамуына сəйкес болуы мүмкін;
— бала беті алқызылдануы, басқа бөліктерінің бозарып, типті көгілденуінің де артуы;
— аяқ-қол, арқасындағы терісінің қатаюы, бүкіл денесіне жайылуы.
Таралуы мен жиілігі: нəресте гипотермиясына қарамастан сыртқы орта температурасының жоғары, төмендеуі кез келген климаттық жағдайда кездеседі.
Жеңіл түрдегі гипотермияның қамтылуы:
— жылы бөлме (ауа температурасы 25-280С);
— «терінің теріге» жанасуы;
— күндіз де, түнде де баланы ему, қажет етсе.
Медбикенің рөлі
Медбикенің жаңа туған нәрестелерге күтім жасаудағы рөлі маңызды. Бала температурасын əр сағат сайын өлшеу. Температурасы 36,50С жеткенде жылыту процесін біртіндеп азайту. Сонымен қатар, медбикелер ата-аналармен тығыз байланыс орнатып, оларды қолдау арқылы бала күтімін жақсартады. Емізуді жалғастыру (егер ембесе, пастеризацияланбаған, сауылған сүтті зонд, қасық табақша көмегімен, өйткені калориялы сұйықтықпен қамту, ол гипогликемиядан сақтайды). Қандағы қант мөлшеріне мониторинг жасау.
Қорытынды
Жаңа туған нәрестелердің өмір сүру сапасын жақсарту. Дене қызуын қалпына келтіру. Гипотермияны болдырмау.
