Автор: Усенова Ботагоз Рысбековна, Ушарал, Жансактау бөлімі, Аға медбике
Алакольская ЦРБ
Алғашқы көмек-зақымдану, жазатайым оқиғалар және кенеттен ауыру кезінде зардап шеккендердің өмірі мен денсаулығын сақтау үшін атқарылатын қажетті қарапайымәрі шұғыл шаралар. Мұндай шара дәрігер келгенге дейін немесе зардап шеккен адамды ауруханаға жеткізгенге дейін оқиға орнында атқарылады.
Алғашқы көмек — соққы, қан кету, инфекцияның дамуы, сүйек сынықтарының тасуы немесе қозғалуы және үлкен жүйке тамырлары мен қан тамырларының жарақаты сияқты асқынулардың алдын алады.
Зардап шеккен адамның денсаулығының одан әрі қарайғы жай-күйі тіпті оның өмірі көбінесе алғашқы медициналық көмектің дерк езінде жүргізілуі мен сапасына байланысты екенін есте ұстаған жөн. Алғашқы көмек өте маңызды, бірақ зардап шеккен адамға үшін ешқашан білікті (мамандандырылған) медициналық көмекті алмастырал алмасы анық. Сіз жәбірленушіге тек алғашқы көмек көрсеткеніңіз жөн. Ал одан әрі емдеу бұл маман дәрігерге жүктелетін міндет.
Қан кету
Қан кету зақымдалған қан тамырларынан қанның төгілуі. Бұл жарақат және күйіктің жиі және қауіпті салдарының бірі. Зақымдалған тамырдың түріне байланысты: артериялық, капиллярлық және веноздық қан кету болып бөлінеді.
Алғашқы көмек қан кетуді тоқтатуға бағытталған, оны қан кететін аймаққа жоғары позиция беру, қысым таңғышын қолдану, аяқ буынының максималды бүгілуі және осы аймақтан өтетін тамырларды қысу, саусақтарды басу, турникетті қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Тамырды басу жараның үстінде, белгілі бір анатомиялық нүктелерде жүзеге асырылады, онда бұлшықет массасы аз болады, тамыр үстірт өтеді және оны сүйекке басуға болады. Бір немесе екі қолдың бірнеше саусағымен басқан жөн.
Қан тоқтататын бұрауды салу тәртібі:
- Турникет жараның үстіндегі үлкен артериялары зақымдалған кезде қолданылады, сондықтан ол артерияны толығымен қысады.
- Турникет аяқ-қолын көтеріп, астына жұмсақ шүберек (таңғыш, киім және т.б.) қойып, қан кетуді толық тоқтатқанға дейін бірнеше бұрылыс жасаңыз. Орамдар бір-біріне жақын орналасуы керек, сондықтан олардың арасында киім қатпарлары болмайды. Ұштарын бұрау сенімді түрде тіркейді (байлайды немесе облигациялық көмегімен тізбегінің және ілгек). Дұрыс қатайтылған турникет қан кетуді тоқтатуға және перифериялық импульстің жоғалуына әкелуі қажет.
- Турникетке оны қолдану уақыты көрсетілген жазба міндетті түрде бекітіледі.
- Турникет 1,5-2 сағаттан аспайды, ал жылдың суық мезгілінде турникеттің болу ұзақтығы 1 сағатқа дейін қысқарады.
- Жгуттың аяқ-қолдарда ұзақ уақыт болуы аса қажет болған жағдайда оны 5-10 минутқа (аяқ-қолдың қанмен қамтамасыз етілуі қалпына келгенше) әлсіретеді, бұл уақытта зақымдалған ыдысты саусақпен басу жүргізіледі. Мұндай манипуляцияны бірнеше рет қайталауға болады, бірақ әр уақытта манипуляциялар арасындағы уақытты бұрынғыға қарағанда 1,5-2 есе қысқартады. Турникет көрінуі үшін жатуы керек. Жгуты салынған зардап шегуші қан кетуді түпкілікті тоқтату үшін дереу емдеу мекемесіне жөнелтіледі.
