Автор: Сегізбаева Асел Әбдіғалиева, мейірбике
Шолакай Д А, ШЖК «Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы» КМК
Кіріспе
Артериальдық гипертензия (АГ) – жүрек–қан тамырлары жүйесінің өзгерістері нәтижесінде қан қысымының ұзақ мерзімді көтеріңкі болып қалуы. Ол инсульт, миокард инфарктісі, бүйрек жеткіліксіздігі сияқты ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін. Әлемде шамамен 1,3 миллиард адам АГ-мен ауырады және олардың жартысынан көбі өз сырқатын білмейді. Қазақстанда да жоғары қан қысымы ересектер арасында 30–35 %-ға таралған.
Эпидемиология және себептері
Жиілік: Ересек халықтың 30–40 %-ы артериялық гипертензиямен ауырады.
Тәуекел факторлары:
Жоғары жасы (55 жастан асқандар)
Тұқым қуалайтын бейімділік
Артық салмақ және семіздік
Тұзды артық тұтыну
Физикалық белсенділіктің төмендеуі
Темекі шегу, алкогольді асыра ішу
Созылмалы стресс
Патогенез
Тамыр қабырғасының тарылуы: эндотелий қызметінің бұзылуы, тамырлардың серпімділігінің төмендеуі.
Қан көлемінің ұлғаюы: бүйректің натрийді ұстап қалуы арқылы.
Симпатикалық жүйенің белсенділігі: жүрек жиырылуы мен тамыр тарылуын арттыру.
Клиникалық көріністер
Көбінесе симптомсыз өтеді; кейде таңертеңгілік бас ауыруы, шаршағыштық, көздің алдында «құбылмалылық» көріністері болуы мүмкін.
Белгілі белгілер пайда болған кезде, әдетте, асқыну кезеңіне жақындағаны.
Диагностика
Қан қысымын өлшеу: тыныш күйде, кемінде екі өлшеу нәтижесіне сүйену.
Амбулаторлық мониторинг (ABPM): тәулік бойы бақылау.
Зертханалық талдаулар: липидограмма, глюкоза, креатинин.
ЭКГ және ЭхоКГ: жүрек құрылымы мен қызметін бағалау.
Сыныптамасы
Сатысы Систолалық (мм сын бағ.) Диастолалық (мм сын бағ.)
I дәрежелі 140–159 90–99
II дәрежелі 160–179 100–109
III дәрежелі ≥ 180 ≥ 110
Емдеу принциптері
Өмір салтын түзету:
Күнделікті тұзды 5 г-нан кем емес мөлшерге шектеу
Аэробтық жаттығуларды аптасына 150 минут жүргізу
Салмақты қалыпта ұстау (ИМТ 18,5–24,9)
Алкоголь мен темекіні шектеу
Стресті басқару әдістері (релаксация, медитация)
Медикаментозды терапия: жеке жағдайға қарай монотерапиядан комбинацияға дейін:
Диуретиктер (гидрохлоротиазид)
Бета‑блокаторлар (метопролол)
АПФ‑ингибиторлар (эналаприл)
АТР блокаторлары (лосартан)
Кальций антагонисттері (амлодипин)
Бақылау және профилактика
Қан қысымын үй жағдайында тұрақты өлшеу
Дәрігерге 1–3 ай сайын келіп, терапия тиімділігін талдау
Пациентті дәрі-дәрмек қабылдау тәртібіне және тәуекел факторларын жоюға мұқият оқыту
Қорытынды
Артериальдық гипертензияны ерте анықтап, дер кезінде емдеу асқынулардан қорғайды. Пациенттердің белсенді қатысуы және өмір салтын түзету ем нәтижесін жақсартады. Әр адам жылына кемінде бір рет профилактикалық тексерістен өтіп, қан қысымын бақылау керек.
