Авторы:
Копжанова Гульмира Жалгасбаевна – аймақтық мейіргер
Матниязова Алия Камановна – емшара мейіргері
Ерсейтова Женискуль Жанабергеновна – аймақтық мейіргер
«Арал аудандық көпбейінді орталық ауруханасы» ШЖҚКМК-на қарасты «Абай» ауылдық емханасы
Кіріспе
Алғашқы медициналық көмек (АМК) – өмірге қауіп төнген жағдайда зардап шеккен адамға оқиға орнында дереу көрсетілетін жедел шаралар кешені. Көп жағдайда алғашқы көмек уақытылы және дұрыс көрсетілсе, адамның өмірін сақтап қалуға және асқынулардың алдын алуға мүмкіндік туады.
Бұл мақалада жарақаттар, жүрек ұстамасы, қан кету және анафилактикалық шок сияқты жағдайларда алғашқы көмек көрсету алгоритмдері жан-жақты қарастырылады.
- Жарақаттар кезіндегі алғашқы көмек
Жарақат – сыртқы факторлардың әсерінен тіндер мен мүшелердің зақымдалуы. Жарақаттардың негізгі түрлері:
Кесу жарасы (пышақ, шыны)
Тесіп өтетін жарақаттар (оқ, шеге)
Жыртылған жаралар (қатты соққы, жануарлардың тістеуі)
Қанталаған жаралар (механикалық қысым, көгеру)
Алғашқы көмек көрсету алгоритмі
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету – жарақат алған адамды қауіптен алыстатыңыз (электр тогы, құлаған заттар және т.б.).
Жараны инфекциядан қорғау – қолыңызды жуыңыз немесе антисептикпен сүртіңіз, стерильді қолғап киіңіз.
Қан кетуді тоқтату – жараны таза мата немесе таңғышпен басып тұрыңыз. Егер қан тоқтамаса, қысатын таңғыш салыңыз.
Жараны өңдеу – жара айналасын антисептикпен (йод, сутек тотығы) өңдеу.
Бинт салу – жараны стерильді таңғышпен байлап, қозғалмауын қамтамасыз ету.
Дәрігер шақыру – егер жара терең болса немесе инфекция жұқтыру қаупі жоғары болса, медициналық көмекке жүгіну қажет.
- Жүрек ұстамасы кезіндегі алғашқы көмек
Жүрек ұстамасы – жүрек бұлшықетіне қан жеткіліксіз келуі салдарынан пайда болатын ауыр жағдай. Бұл көбінесе миокард инфарктіне алып келеді.
Жүрек ұстамасының белгілері
Кеуде аймағында ауырсыну, қысым немесе қысылу сезімі
Ауырсынудың сол қолға, мойынға, жауырынға берілуі
Тыныс алудың қиындауы
Суық тер, әлсіздік, бас айналу
Алғашқы көмек көрсету алгоритмі
Науқасты тыныштандыру – отырғызып, басын сәл көтеріңкі күйге келтіру.
Қан айналымды жақсарту – тар киімді шешіп, таза ауа кіруін қамтамасыз ету.
Дәрі беру – егер науқас есін білсе, оған нитроглицерин (1 таблетка тіл астына) және аспирин (300 мг шайнап жұту) беруге болады.
Жедел жәрдем шақыру – миокард инфаркті күдігі болса, 103 нөміріне дереу хабарласу керек.
Жүрек тоқтаған жағдайда – жүрек-өкпе реанимациясын бастау (төс сүйекке 30 рет басу, 2 рет жасанды тыныс беру).
- Қан кету кезіндегі алғашқы көмек
Қан кету – ішкі немесе сыртқы қан тамырларының зақымдануынан туындайтын жағдай. Ол үш түрге бөлінеді:
Артериялық қан кету – ашық қызыл қан, тез ағып шығады.
Веналық қан кету – қою қызыл қан, біркелкі ағады.
Капиллярлық қан кету – беткі қабаттағы тамырлардан аз мөлшерде қан кету.
Алғашқы көмек көрсету алгоритмі
Артериялық қан кетуде – жараның үстінен 5 см жоғары жерге артерияны қолмен басып, дереу жгут салу. Жгуттың астына мата қойып, 15-20 минут сайын босатып тұру қажет.
Веналық қан кетуде – жараны стерильді таңғышпен жауып, қатты басып тұру.
Капиллярлық қан кетуде – жараға йод немесе сутек тотығын жағып, стерильді бинтпен орау.
Жедел жәрдем шақыру – егер қан кету тоқтамаса, тез арада дәрігердің көмегіне жүгіну қажет.
- Анафилактикалық шок кезіндегі алғашқы көмек
Анафилактикалық шок – ағзаға аллерген түскен кезде дамитын, өмірге қауіпті аллергиялық реакция. Бұл көбінесе дәрі-дәрмек, жәндіктердің шағуы, тағам өнімдері әсерінен туындайды.
Анафилаксия белгілері
Терінің қызаруы, қышу, ісіну
Тыныстың тарылуы, демікпе
Қан қысымының күрт төмендеуі
Есінен тану
Алғашқы көмек көрсету алгоритмі
Аллергенді жою – егер аллерген белгілі болса (мысалы, жәндіктің уы), оның таралуын тоқтату (шағылған жерден араның бізін алып тастау).
Науқасты жатқызу – аяғын көтеріп, қан айналымын жақсарту.
Адреналин енгізу – бұл анафилаксия кезіндегі ең маңызды шара (0,3-0,5 мл 0,1% адреналин бұлшық етке енгізіледі).
Жедел жәрдем шақыру – анафилактикалық шок өмірге қауіпті, сондықтан шұғыл медициналық көмек қажет.
Қосымша дәрілер – науқас есін білсе, оған антигистаминді препарат (супрастин, тавегил) және кортикостероидтар (преднизолон) берілуі мүмкін.
Қорытынды
Алғашқы медициналық көмек көрсету – әрбір адамның білуі тиіс маңызды дағды. Өйткені жедел және дұрыс көрсетілген көмек адамның өмірін сақтап қалуға мүмкіндік береді.
Жарақаттар, жүрек ұстамасы, қан кету және анафилактикалық шок сияқты шұғыл жағдайларда уақытылы әрекет ету, алгоритмдерді сақтау және дереу медициналық көмекке жүгіну – басты міндет. Сондықтан алғашқы көмек көрсету ережелерін үйрену және оларды іс жүзінде қолдану кез келген адам үшін маңызды.
