Авторлар: Айнабекова Зауре Айтмухаметовна – медбике, ФАП Ақтекше,
Амангожина Лазат Мураткалиевна – медбике, Ж.Егімбаев атындағы орта мектеп,
Айнабекова Ляззат Сейдигалиевна – наркологиялық кабинет мейірбикесі, ШЖҚ «Ескелді орталық аудандық ауруханасы» МКК
Кіріспе
Адам папилломавирусы (АПВ) – адам ағзасына оңай енетін, кең таралған вирустар тобы. Бұл вирустың 200-ден астам түрі белгілі, олардың кейбіреуі қауіпті емес, ал кейбіреулері қатерлі ісік, әсіресе жатыр мойны обырының дамуына себепші болуы мүмкін.
ДДҰ мәліметтері бойынша, әлемдегі әрбір екінші адам өмір бойы АПВ жұқтырады. Қазақстанда жатыр мойны обыры әйелдер арасында онкологиялық аурулар ішінде екінші орында тұр, ал оның негізгі себебі – АПВ-ның онкогендік түрлері.
Бұл мақалада АПВ-ның жұғу жолдары, алдын алу шаралары және емдеу әдістері туралы толық ақпарат беріледі.
- АПВ қалай жұғады?
Адам папилломавирусы негізінен тері және шырышты қабаттар арқылы беріледі.
Негізгі жұғу жолдары:
Қорғалмаған жыныстық қатынас – ең жиі таралатын жол (80-90% жағдайда).
Терімен және шырышты қабатпен тікелей жанасу – мысалы, сүйісу немесе басқа жақын байланыстар.
Бірлескен тұрмыстық заттарды пайдалану – сүлгі, ұстара, маникюр құралдары.
Анадан балаға – босану кезінде.
Маңызды: Вирус жыныстық қатынастың кез келген түрі (вагинальды, анальды, оралды) арқылы берілуі мүмкін. Сондықтан мүшеқап қолдану инфекция жұқтыру қаупін азайтады, бірақ толық қорғамайды.
- АПВ-ның белгілері
Көптеген адамдар АПВ жұқтырғанын білмейді, өйткені вирус ұзақ уақыт белсенді емес күйде болуы мүмкін. Алайда кейбір жағдайларда келесі белгілер пайда болуы мүмкін:
Жыныс аймағында немесе дененің басқа бөліктерінде сүйелдер мен папилломалардың пайда болуы
Жатыр мойнының эрозиясы немесе дисплазиясы (гинекологиялық тексеру кезінде анықталады)
Шырышты қабаттағы тітіркену, қышу немесе ауырсыну
Онкогенді (қатерлі ісікке әкелетін) АПВ түрлері ұзақ уақыт ешқандай симптомсыз өтуі мүмкін, бірақ жылдар бойы жасушалар мутацияға ұшырап, ісікке айналуы мүмкін.
- АПВ-дан туындайтын қауіпті аурулар
Жатыр мойны обыры (оның 99% АПВ-мен байланысты)
Жыныс мүшелерінің қатерлі ісіктері (пенис, вульва, анус обыры)
Кондиломалар (жыныс сүйелдері)
Ларингеальды папилломатоз (дауыс байламдарының папилломалары, тыныс алуды қиындатуы мүмкін) - АПВ-ның алдын алу шаралары
4.1. Вакцинация
АПВ-дан қорғанудың ең тиімді жолы – вакцинация.
Қазақстанда Cervarix және Gardasil вакциналары қолданылады.
Gardasil 4 – АПВ-ның 6, 11, 16, 18 түрлерінен қорғайды.
Gardasil 9 – қосымша 31, 33, 45, 52, 58 штаммдарын қамтиды.
Cervarix – АПВ-ның 16 және 18 түрлеріне қарсы тиімді.
Вакцинацияны 9-14 жас аралығында, жыныстық өмір басталмағанға дейін алу ұсынылады, бірақ 45 жасқа дейін егуге болады.
4.2. Қауіпсіз жыныстық қатынас
Мүшеқап қолдану – АПВ-дан толық қорғамаса да, жұқтыру қаупін 60-70%-ға дейін төмендетеді.
Жыныстық серіктестер санын шектеу – тұрақты серіктес болған жағдайда, вирус жұқтыру қаупі азаяды.
4.3. Гигиена және тұрмыстық сақтық шаралары
Жеке гигиеналық заттарды (сүлгі, ұстара, маникюр құралдары) ортақ қолданбау.
Қоғамдық моншалар мен бассейндерде сақтық шараларын сақтау.
4.4. Уақытылы медициналық тексерулер
Әйелдерге – ПАП-тест (жатыр мойны обырының ерте диагностикасы) әр 3 жыл сайын жасау.
АПВ-ға ПТР-анализі (ДНҚ анықтау әдісі) – 30 жастан асқан әйелдерге ұсынылады.
Гинекологқа немесе урологқа жыл сайын қаралу.
- АПВ жұққан жағдайда емдеу жолдары
АПВ-ны толық емдейтін дәрі-дәрмектер жоқ, бірақ вирустың белсенділігін төмендетуге болады.
5.1. Вирусқа қарсы және иммунитетті көтеретін терапия
Интерферон препараттары – иммундық жүйені күшейту үшін қолданылады.
Вирусқа қарсы дәрілер (Изопринозин, Панавир) – кейбір жағдайларда қолданылады.
5.2. Сүйелдер мен кондиломаларды жою әдістері
Лазерлік коагуляция – жоғары жиілікті лазер көмегімен папилломаларды күйдіру.
Криодеструкция – сұйық азотпен қатырылғаннан кейін олар түсіп қалады.
Хирургиялық кесу – үлкен кондиломалар үшін қолданылады.
- Мифтер мен шындық
Миф: АПВ-ны тек жыныстық қатынас арқылы жұқтыруға болады.
Шындық: Вирус тұрмыстық жолмен де берілуі мүмкін.
Миф: Вакцинация тек жасөспірімдерге қажет.
Шындық: Вакцина ересектер үшін де тиімді, әсіресе, егер АПВ-ның қауіпті түрлері анықталмаса.
Миф: Егер АПВ анықталса, ол міндетті түрде қатерлі ісікке әкеледі.
Шындық: Көп жағдайда иммунитет вируспен өзі күреседі, бірақ онкогенді түрлерін бақылауда ұстау қажет.
Қорытынды
Адам папилломавирусы – кең таралған, бірақ алдын алуға болатын инфекция. Вакцинация, қауіпсіз жыныстық қатынас, жеке гигиена және тұрақты медициналық тексерулер арқылы АПВ жұқтыру қаупін азайтуға болады.
АПВ-ға қарсы күресте әр адам өзінің денсаулығына жауапкершілікпен қарап, алдын алу шараларын сақтауы тиіс.
