Авторлар: Умирбекова Сауле Юсупакыновна — хирургия бөлімінің мейірбикесі
Молдабаева Роза Мадалимовна — жұқпалы аурулар бөлімінің аға мейірбикесі
Сагындык Арай Сагындыккызы — реанимация бөлімінің мейірбикесі
ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» МКК
Кіріспе
Өкпе-жүрек реанимациясы (ӨЖР) — адам ағзасының өмірлік маңызды қызметтері – тыныс алу мен қан айналымының кенеттен тоқтауы жағдайында қолданылатын жедел шаралар кешені. ӨЖР — бұл бір ғана медициналық алгоритм емес, бұл – адам өмірін арашалап қалатын шұғыл әрекеттің дәлдігі мен кәсібилігіне негізделген ғылым мен жүректің үйлесімі.
Клиникалық өлім сәтінен санағанда әрбір секунд маңызды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтеріне сүйенсек клиникалық өлім жағдайында алғашқы 4–6 минутта өкпе-жүрек реанимациясы басталмаса ми жасушалары қайтымсыз өле бастайды. Бұл — әрбір мейірбике үшін төтенше жағдайда шешімді тез қабылдаудың маңыздылығын дәлелдейді.
Статистикалық мәліметтер
ДДҰ дерегі бойынша, жыл сайын әлемде жүрек тоқтауына байланысты 17,9 миллионға жуық адам көз жұмады. Бұл өлімнің жетекші себебі болып саналады.
- Аурухана ішіндегі жүрек тоқтау жағдайларының 70%-ы күтпеген кезде орын алады.
- Уақытында басталған ӨЖР жүргізу кезінде өмір сүру ықтималдығы 40–60%-ға дейін артады.
- Қазақстанда жүрек-қантамыр жүйесі аурулары өлім-жітімнің 1-орында тұр.
Клиникалық өлім және оның белгілері
Клиникалық өлім — жүрек қызметі мен тыныс алудың толық тоқтауы. Бұл жағдайда науқастың тіршілігін сақтап қалуға болатын өте қысқа кезең – орта есеппен 4–6 минут.
Белгілері:
- Тыныс алудың болмауы
- Ұйқы артериясында пульстің сезілмеуі
- Естен тану, жауапсыздық
- Көз қарашығының үлкеюі, жарыққа реакция жоқ
- Тері түсінің бозаруы немесе цианоз (көгеру)
Бұл белгілер анықталған жағдайда, бірден ӨЖР басталуы тиіс. Кешіктіру — мидың қайтымсыз зақымдалуына, өлімге алып келеді.
ӨЖР-дың негізгі мақсаты мен кезеңдері
Мақсаты:
- Тыныс алу мен қан айналымын қалпына келтіру
- Мидың гипоксияға ұшырамауын қамтамасыз ету
- Науқастың өмірін сақтап қалу
Негізгі кезеңдері: A–B–C алгоритмі
| Кезең | Мағынасы | Іс-әрекет |
| A – Airway | Ауа жолдарын босату | Ауыз қуысын тексеру, тазалау, басты шалқайту |
| B – Breathing | Өкпеге жасанды тыныс беру | Мұрынды қысып, ауыз арқылы 2 рет ауа үрлеу |
| C – Circulation | Жүрекке жанама массаж | 30 рет кеуде қысымы: тереңдігі 5–6 см, жиілігі 100–120 рет/мин |
ӨЖР жүргізудің толық алгоритмі
- Науқастың есін тексеру:
Жауап бермесе дереу әрекет ету қажет.
Жедел жәрдем немесе реанимация тобын шақыру
- Ауа жолдарын тексеру және ашу:
Бөгде зат болса алып тастау
Басты шалқайтып, иекті көтеру
- Тыныс алуды тексеру:
Естілмесе – жасанды тыныс басталады
- Жүрек соғысын тексеру (ұйқы артериясында пульс):
Болмаса – жүрекке жанама массаж
- ӨЖР-ді бастау:
30 рет кеуде қысымы
2 рет жасанды тыныс
Қайталау: 30:2 қатынасы
Мейірбикенің кәсіби рөлі
Мейірбике — реанимациялық шаралардың негізгі қатысушысы. Оның міндетіне мыналар кіреді:
- Науқасты шұғыл тану және ӨЖР алгоритмін жатқа қолдану
- Қажетті құралдарды (Амбу-қапшығы, ларингоскоп, дефибриллятор) дер кезінде дайындау
- Дәрігер нұсқауымен дәрілік заттарды дайындау және енгізу
- Науқастың жай-күйін бақылау және барлық әрекетті құжатқа нақты жазу
- Төтенше жағдайда сабырлы, сенімді әрекет ету
Қолданылатын дәрілік заттар
| Препарат | Мақсаты | Дозасы | Енгізу жолы |
| Адреналин | Жүрек қызметін ынталандыру | 1 мг | көктамыр ішіне әр 3–5 минут сайын |
| Атропин | Брадикардия, асистолия | 0,5–1 мг | көктамыр ішіне |
| Аммиак (нашатырь) | Тыныс ынталандыру | Ингаляция | мұрынға жақындату (еске келтіруде) |
ӨЖР нәтижесін бағалау
- Қан қысымы қалпына келе ме?
- Тыныс қалпына келе ме?
- Пульс пайда болды ма?
- Науқас есін жия ма?
Егер нәтижелер жоқ болса — ӨЖР 30 минутқа дейін жалғасады немесе биологиялық өлім белгілері анықталғанға дейін жүргізіледі.
Қорытынды
Өкпе-жүрек реанимациясы — әр медициналық маман, әсіресе мейірбике үшін құтқарушы әрекет пен кәсіби батылдықтың шегі. Бұл – адамның өмірі таразыға түскен сәттегі ең маңызды араласу.
ӨЖР тек білім мен дағды ғана емес, ол — жүректің төзімділігі, ақылдың жылдамдығы, қолдың дәлдігі. Бұл саладағы мейірбикелердің рөлі – өлшеусіз. Олар — өмір мен өлім арасындағы соңғы үмітті ұстап тұрған ақ халатты періштелер.
Науқас өмірін сақтап қалу — әрбір маманның борышы. ӨЖР жүргізу — сол борыштың биік көрінісі.
