🚨 Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша, темекі шекпейтін адамдар арасында өкпе қатерлі ісігінің жағдайлары өсуде.
📊 Халықаралық онкологиялық зерттеулер агенттігінің (IARC) Lancet Respiratory Medicine журналында жарияланған зерттеуі бойынша, өкпе қатерлі ісігі темекі тартпаған адамдар арасында онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітімнің бесінші негізгі себебі болып табылады.
🔬 Зерттеудің негізгі қорытындылары:
✅ Өкпе қатерлі ісігінің негізгі қауіп факторлары:
- Ауа сапасының нашарлауы – темекі тартпайтын адамдарда өкпе қатерлі ісігінің дамуына ықпал ететін басты факторлардың бірі.
- Аденокарцинома – темекі шекпейтіндер арасында ең жиі кездесетін өкпе қатерлі ісігінің түрі (70%-ға дейін).
🌍 Қай аймақтарда қауіп жоғары?
🔴 Шығыс Азия, әсіресе Қытай – ауаның ластануымен байланысты аденокарциноманың ең көп жағдайлары тіркелген аймақ.
🔴 Қазақстандағы жағдай:
📉 Қазақстанда өкпе қатерлі ісігі ең көп таралған онкологиялық аурулардың бірі.
📊 Қатерлі ісіктердің 10%-дан астамы өкпе қатерлі ісігіне тиесілі.
🫁 Қазақстанда өкпе қатерлі ісігінен болатын өлім-жітім көрсеткіші ерлер арасында жоғары.
🌬 Өндірістік қалаларда, әсіресе Алматы, Теміртау, Өскемен және Нұр-Сұлтан (Астана) қалаларында ауа ластануы жоғары деңгейде.
📈 Неліктен өкпе қатерлі ісігінің жағдайлары өсуде?
📉 Кейбір елдерде темекі шегу деңгейі төмендегенімен (мысалы, Ұлыбритания және АҚШ), темекі тартпайтын адамдар арасында өкпе қатерлі ісігінің үлесі артып келеді.
🔬 Зерттеулер көрсеткендей, ауаның ластануы алдағы уақытта өкпе қатерлі ісігінің одан әрі көбеюіне ықпал етуі мүмкін.
📊 Қазіргі тенденциялар:
- Әлем бойынша өкпе қатерлі ісігіне шалдыққан ер адамдар саны – 1,6 миллион (2022 ж.).
- Әйелдер арасындағы өкпе қатерлі ісігінің көбеюі:
🔹 2022 жылы 900 000 әйелге өкпе қатерлі ісігі диагнозы қойылды.
🔹 Бұл гендерлік айырмашылықтың қысқаруына әкелуде.
👨⚕️ Ғалымдар не дейді?
📢 Доктор Фредди Брэй (IARC):
🗣️ «Өкпе қатерлі ісігінің даму қаупін мұқият бақылап, ауа сапасы сияқты басқа ықтимал себептерді анықтау үшін қосымша зерттеулер жүргізу қажет».
🗣️ «Темекі шегумен күрес және ауаның ластануын бақылау жөніндегі болашақ стратегиялар аденокарциноманың өсіп келе жатқан үлесіне ықпал етеді немесе оны төмендетуге көмектеседі».
✅ Қалай алдын алуға болады?
1️⃣ Ауаның ластануын бақылау – экологиялық нормаларды күшейту және қалалардың ауасын жақсарту.
2️⃣ Ерте диагностика және скрининг – темекі шекпейтіндерге өкпе қатерлі ісігін анықтауға арналған арнайы зерттеулерді енгізу.
3️⃣ Заманауи емдеу әдістерін әзірлеу – экологиялық факторлардың әсерін ескере отырып, емдеу тәсілдерін дамыту.
4️⃣ Қоғамдық денсаулық сақтау шаралары – халықты ауа ластануының қаупі туралы ақпараттандыру.
🔬 Қорытынды:
Ғалымдар өкпе қатерлі ісігінің даму себептерін зерттеуді жалғастыруда. Темекі шегумен байланысты емес факторларды анықтау өте маңызды. Ауаның ластануы, экологияның нашарлауы және қалалық өмір салты Қазақстанда да өз әсерін тигізіп жатыр.
🚨 Өкпе қатерлі ісігінің алдын алу үшін әр адам экологиялық жағдайды жақсарту, зиянды әдеттерден бас тарту және өз денсаулығына көңіл бөлуі керек! 🏥💨
