Әлем бойынша 47 миллионнан астам медицина мамандары, белсенділер, пациенттер, үкіметтік емес ұйымдар мен азаматтар ауаның ластануын азайту және адамдардың денсаулығын қорғау мақсатында шұғыл шаралар қабылдауға шақырған үндеуге қол қойды.
Ауаның ластануы – адам денсаулығына қауіп төндіретін ең үлкен экологиялық қатерлердің бірі және климаттың өзгеруіне айтарлықтай әсер ететін фактор. Жыл сайын ластанған ауаның салдарынан, негізінен тыныс алу және жүрек-қан тамырлары ауруларынан, шамамен 7 миллион адам көз жұмады.
Бұл жаһандық бастама Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) мен халықаралық денсаулық сақтау ұйымдарының бастамасымен әзірленді және 2025 жылдың 25-27 наурызында Колумбияның Картахена қаласында өтетін екінші ДДҰ Ғаламдық конференциясында ұсынылады.
ДДҰ-ның бас директоры д-р Тедрос Адханом Гебрейесус:
«47 миллионнан астам денсаулық сақтау саласының өкілдері ауаның ластануымен күреске қатысты шұғыл және ғылыми негізделген шаралар қабылдауды талап етті. Біз олардың үндеуін елеусіз қалдырмауымыз керек. ДДҰ мемлекеттерге ауаның ластануын төмендету және оның әсерінен туындайтын аурулардың алдын алу бойынша қолдау көрсетеді. Біз Картахенада өтетін конференцияда елдер осы әдістерді жүзеге асыруға нақты міндеттемелер алады деп үміттенеміз.»
Конференцияны Колумбия үкіметі ұйымдастырып, оған саясаткерлер, азаматтық қоғам өкілдері, БҰҰ мекемелері мен ғылыми орталар қатысады. Олар жаһандық және жергілікті деңгейде ауаның сапасын жақсарту, климаттың өзгеруімен күресу және тұрақты дамуды қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдау жолдарын талқылайды.
Зиянды әсерді азайтуға арналған шаралар
Ауаның ластануынан болатын зиянды мойындай отырып, денсаулық сақтау қауымдастығы үкіметтерді:
- Атмосфералық шығарындыларды азайту,
- Қатаң ауа сапасы стандарттарын енгізу және олардың сақталуын бақылау,
- Экологиялық таза энергия көздеріне көшу арқылы денсаулық пен қоршаған ортаға оң әсер ету шараларын қабылдауға шақырады.
Бұл тақырып сондай-ақ 2025 жылы БҰҰ-ның созылмалы жұқпалы емес аурулар (СЖЕА) жөніндегі жоғары деңгейдегі отырысында да талқыланады, онда әлемдік көшбасшылар одан да қатаң шаралар қабылдау қажеттігін талқылайды.
Ауаның ластануы және оның салдары
- Қалалық және ауылдық жерлердегі ауада ұсақ қатты бөлшектер көп мөлшерде кездеседі. Бұл жүрек-қан тамырлары аурулары, инсульт, өкпе қатерлі ісігі және тыныс алу жүйесінің созылмалы ауруларын тудырады.
- 2,1 миллиардтан астам адам тұрмыстық отын, ашық от жағу немесе қарапайым пештерді пайдалану арқылы ауадағы зиянды заттарға ұшырайды.
- Созылмалы жұқпалы емес аурулар (СЖЕА) – өлім-жітімнің негізгі себептерінің бірі және олардың көпшілігі ауаның ластануымен тікелей байланысты. Әлем бойынша жыл сайын 41 миллион адам СЖЕА-дан қайтыс болады.
- Ауаны ластайтын негізгі көздер: тұрмыстық шығарындылар, энергетикалық нысандар, өнеркәсіптік өндіріс, көлік, ауыл шаруашылығы, қалдықтар, орман өрті және құмды дауылдар.
- Ауаның сапасын жақсарту – мерзімінен бұрын өлім-жітімді азайтуға, денсаулық көрсеткіштерін жақсартуға, экономиканы тұрақты дамытуға және климаттың өзгеруінің алдын алуға мүмкіндік береді.
Конференция барысында мемлекеттер ДДҰ-ның жаһандық ауа сапасы жөніндегі ұсыныстарына сәйкес қатаң нормаларды енгізу және олардың сақталуын бақылау бойынша нақты міндеттемелер қабылдайды деп күтілуде. Жақында ДДҰ Швейцарияның Тропикалық медицина және қоғамдық денсаулық сақтау институтымен бірлесіп, 2025 жылғы жаңартылған ауа сапасы стандарттарының дерекқорын іске қосты. Бұл базада 140 елдің ауа сапасын бақылау бойынша атқарған жұмыстары туралы мәліметтер жинақталған.
ДДҰ сарапшыларының пікірі
ДДҰ Қоршаған орта, климаттың өзгеруі және денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі департаментінің директоры д-р Мария Нейра:
«Бұл жаһандық проблема ауқымды, бірақ біз оны еңсере аламыз. Көптеген қалалар мен елдер қатаң ластану лимиттерін енгізу арқылы ауа сапасын айтарлықтай жақсартты. Таза ауа – артықшылық емес, бұл – БҰҰ Бас Ассамблеясы мойындаған адам құқығы. Біз көмір жағудан бас тартып, жаңартылатын энергия көздеріне көшуді, экологиялық көлік инфрақұрылымын дамытуды, қалаларда төмен шығарындылар аймақтарын енгізуді және ауруханалар мен үйлерде таза энергия көздерін пайдалануды жедел қолға алуымыз керек.»
Ауа сапасын жақсарту – болашақтың кепілі
Екінші Ғаламдық конференцияда және БҰҰ-ның жоғары деңгейдегі отырысында қабылданған міндеттемелер адамдар үшін денсаулық пен қоршаған орта тұрғысынан маңызды рөл атқарады. Енді бұл бастаманы қолдап, барлық деңгейде ауа сапасын жақсарту шараларын күшейту қажет.
