Автор: Имашев Кайрат Тлектесович, врач офтальмолог, город Талдыкорган, ИП клиника Имашева
Құрғақ көз синдромы (ҚКС) — көздің беткі қабатының зақымдануына және созылмалы қабыну процесінің дамуына әкелетін көз жасының тұрақтылығы мен құрамының бұзылуымен сипатталатын полиэтиологиялық ауру. Соңғы жылдары ҚКС офтальмологиядағы ең өзекті мәселелердің біріне айналды, әсіресе 50 жастан асқан адамдар арасында кең таралған.
Құрғақ көз синдромының патогенезі
Көз жасы қабығы липидтік, су және муцин қабаттарынан тұрады және ол көздің қабығының қорғанысын, қоректенуін және ылғалдануын қамтамасыз етеді. Оның құрылымы немесе көз жасының секрециясы бұзылған жағдайда ҚКС дамиды.
ҚКС дамуындағы негізгі механизмдер мыналарды қамтиды:
Су қабатының жеткіліксіз секрециясы:
Жас бездерінің функционалдық белсенділігінің жасқа байланысты өзгерістері.
Аутоиммунды аурулар (Шегрен синдромы, жүйелі қызыл жегі).
А дәруменінің жетіспеушілігі, ол муциннің қалыптасуына әсер етеді.
Көз жасының шамадан тыс булануы:
Мейбомий бездерінің дисфункциясы.
Қолайсыз сыртқы факторлар (құрғақ ауа, шаң, жел).
Контактілі линзаларды ұзақ қолдану.
Нейрореттеу бұзылыстары:
Көзге жасалған хирургиялық араласулар.
Консерванттары бар көз тамшыларын ұзақ қолдану.
Үшкіл нервтің зақымдануы.
Қабыну процестері:
Созылмалы блефарит.
Аллергиялық реакциялар.
Клиникалық көрінісі
ҚКС симптомдары ауырлығына байланысты өзгереді:
Жеңіл формалары көздің құрғақтығы, күйдіру сезімі және қышынумен сипатталады.
Орташа ауырлық кезінде науқастар көздің қызаруы, жарыққа сезімталдық және көрудің төмендеуі туралы шағымданады.
Ауыр жағдайларда қабық эпителийінің зақымдануы, эрозиялар мен жаралар байқалады, бұл кератит немесе қабық жарасы сияқты асқынуларға әкелуі мүмкін.
Көп жағдайда көздің қабығы тітіркенуіне байланысты рефлекторлық гиперсекрециядан туындаған парадоксальды жас ағу феномені кездеседі.
Диагностикалық тәсілдер
ҚКС диагностикасы анамнез жинауды, клиникалық тексеруді және аспаптық зерттеу әдістерін қамтитын кешенді тәсілді талап етеді.
Клиникалық диагностика:
Ширмер I тесті: сүзгі қағазы арқылы 5 минут ішінде көз жасының мөлшерін өлшеу. <10 мм нәтижесі гипосекрецияны көрсетеді.
Көз жасының қабығының үзілу уақыты (NIBUT): оның тұрақтылығын анықтайды. 10 секундтан аз көрсеткіштер қабықтың тұрақсыздығын көрсетеді.
Қабық пен конъюнктива бояуы: флуоресцеин, роза Бенгал немесе лиссамин жасылы көмегімен эпителийдің зақымдануын анықтайды.
Зертханалық зерттеулер:
Көз жасының осмолярлығын зерттеу. >308 мОсм/л көрсеткіштері гиперосмолярлықты көрсетеді.
Липид қабатын интерферометрия көмегімен талдау.
Офтальмоскопия және биомикроскопия:
Конъюнктива, қабық және мейбомий бездерінің күйін бағалауға мүмкіндік береді.
Заманауи емдеу әдістері
ҚКС емдеу себептерді жоюға, көз жасының қабығын қалпына келтіруге және қабыну процесін азайтуға бағытталған.
Бірінші деңгейлі терапия:
Консервантсыз, гиалурон қышқылы негізіндегі жасанды көз жасы.
Мейбомий бездерінің жұмысын бұзған жағдайда липид құрамды препараттар.
Қабақтың гигиенасы (массаж және жылы компрестер).
Қабынуға қарсы терапия:
Циклоспорин А (0,05%) сияқты жергілікті иммуномодуляторлар.
Кортикостероидтар (қабынудың ауыр формаларында).
Янус-киназа ингибиторлары (аутоиммунды патологияларда).
Процедуралық әдістер:
Мейбомий бездерінің дисфункциясын емдеу үшін төмен қарқынды жарықдиодты терапия (IPL).
Көз жасының ағып кетуін болдырмау үшін слезаның нүктелерін жабу (пунктальды пробкалар).
Инновациялық технологиялар:
Қабықтың зақымданған эпителийін қалпына келтіру үшін аутологиялық сарысуды пайдалану.
Көз тіндерін қалпына келтіру үшін пептидтері бар препараттар.
Өмір салтын түзету:
Компьютерде жұмыс істеу уақытын азайту.
Бөлмедегі ауаны ылғалдандыру.
Қолайсыз жағдайда қорғаныс көзілдірігін пайдалану.
Алдын алу шаралары
ҚКС алдын алу үшін мыналарды ұстану ұсынылады:
Көз дәрігерінің тұрақты тексерулерінен өту.
Кондиционерлердің тікелей әсерінен аулақ болу және ауаны ылғалдандырғыштарды қолдану.
Дененің ылғалдануын қолдау.
Омега-3 май қышқылдарына бай тағамдарды тұтыну (майлы балық, зығыр майы).
Қорытынды
Құрғақ көз синдромы — көпфакторлы табиғаты бар күрделі ауру, оның диагностикасы мен еміне жеке тәсіл қажет. Уақытында анықтау және дұрыс емдеу пациенттердің өмір сапасын айтарлықтай жақсартады және ықтимал асқынулардың алдын алады. Заманауи технологиялар мен терапиялық стратегиялар бұл аурумен күресуде жаңа мүмкіндіктер ашады, емдеуді тиімді және қауіпсіз етеді.
