Автор: Бастасов Серик Сайлауович, стоматолог дәрігер, Алакөл орталық аудандық аурухана, ст.Достық
Тіс адам өміріндегі екі рет шығады. Алғашқыда 20 сүттіс өсіп шығады. Олар дені сау сәбилерде алты айдан бастап екі жарым, кейде үш жасқа дейін шығып болады. Кейін 6 жастан бастап сүттістер орнына тұрақты 28 – 32 тістер шыға бастайды.
Ауыз қуысында жиі кездесетін ауру – тісжегі (кариес). Мұнда әуелі тістің эмалі үгіледі, содан кейін дентин қабаты ойылады. Біздің елімізде ересектердің 80%-ы тісжегіден зардап шегеді. Тісжегі пайда болғанда, тіс бірден ойылмайды, әуелі ол тіс эмалінде кішкене дақ түрінде білініп, ұлғая келе эмальді бұзып, дентинге түседі. Дентині бұзыла бастаған адамның тісі ыстық немесе салқын ас ішкенде, тістің арасымен салқын ауа жүргенде, ауыра бастайды. Тістің ауруын дәл осы кезеңде емдеп тоқтатуға болады.
Тіс ойылса, эмалі мен дентині опырылып, қуысындағы қан тамырлары мен нерві зақымдалады. Ауыз қуысындағы микробтар оларды қабындырады (пульпит), сөйтіп тіс ауруы асқына түседі. Тіс ойылып пульпитке ауғанда, тістің қуысындағы заттар шіріп, ауыздан жағымссыз иіс шығатын болады. Тістің нервісі мен қан тамырлары қабына бастаған кезде, емдете қойса, тісті аман алып қалуға болады. Кейде тістің нерв пен қан тамырларының немесе тіс түбірі ұясының қабынып ауырғаны ұзаққа созылса, олардың іріңі, бактериялар мен уы қан арқылы денеге тарайды. Мұндайда адамның тұла бойын ірің жайлап ауырады (сепсис), жүрек, бүйрек, бауыр тәрізді жеке ағзалары қабынып іріңдейді.
Кейбір адамдар тістерін күнделікті тазартпайды, ойылған тістерінің арасына ішкен тамағы тығылып, микробтардың ұясына айналады, әлгіндей тығылып шіріген қалдықтың бір миллиграмында 800 миллиондай микроб болады.
Қай жасқа келсе де адам ауыз қуысының тазалығы мен саулығына ерекше көңіл бөлуі қажет. Сондықтан әрбір азаматтың тісі ауырмаса да, тіс дәрігеріне жылына екі рет көрініп тұрғаны жөн.
Сарапшылардың пікірінше, егде жастағы адамдардың ауыз қуысы саулығына ерекше мән бергені жөн.
Ғалымдардың деректеріне сәйкес, тісжегі жастардан қарағанда зейнет жасындағы адамдарда 2 есе көп кездеседі. Бұл өз кезегінде ауру туындау қаупін екі есе арттырады.
Тісті жай ғана тазартып қана қоймай, оның санациясына, яғни саулығына аса мән беру керек.
Стоматолог Константин Новицкийдің айтуынша, міндетті түрде тісті кешкі уақытта тазартқан дұрыс. Себебі күндіз сілекейдің тазартқыш қасиетінің арқасында тістер тіс қағының зиянды әсерінен қорғайды. Ал түнде сілекей өте аз мөлшерде бөлінетіндіктен, ауыз қуысындағы бактериялар көбейіп, тіске жағымсыз әсері ете бастайды.
