Авторы: Умирбекова Сауле Юсупакыновна — хирургия бөлімінің мейірбикесі
Молдабаева Роза Мадалимовна — жұқпалы аурулар бөлімінің аға мейірбикесі
Сагындык Арай Сагындыкқызы — реанимация бөлімінің мейірбикесі
ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» МКК
Кіріспе
Қызылша (лат. Morbilli) — өте жұқпалы, вирустық сипаттағы жіті инфекциялық ауру. Бұл дерт негізінен балалар арасында жиі таралғанымен, ересек адамдар да оны жұқтырып, күрделі асқынулармен бетпе-бет келуі мүмкін. Қызылша — қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы өзекті мәселенің бірі, себебі вакцинамен басқаруға болатын аурулардың ішінде адам өміріне ең қауіптілердің қатарында.
Эпидемиологиялық ерекшеліктері
Қызылша вирусы ауа-тамшы жолымен беріледі. Ауру көзі — тек науқас адам. Инфекцияның жұғу қаупі инкубациялық кезеңнің соңына қарай және бөртпе шыққаннан кейінгі алғашқы 4 күн ішінде аса жоғары болады. Вирус сыртқы ортада ұзақ сақталмайды, бірақ жабық бөлмелерде бірнеше сағатқа дейін белсенділігін жоғалтпайды.
Инфекцияның кең таралуына себеп болатын факторлардың бірі — екпе алмаған адамдардың үлесінің көбеюі. Бұл жағдай елімізде де алаңдаушылық туғызып отыр, себебі ұжымдық иммунитет деңгейі төмендеген сайын эпидемиялық өршулерге жол ашылады.
Клиникалық көрінісі
Қызылшаның инкубациялық кезеңі — 7-ден 17 күнге дейін. Аурудың дамуы үш негізгі кезеңнен өтеді:
- Катаральды кезең (3–5 күн):
- Дене қызуының көтерілуі (38,5–40°C)
- Құрғақ жөтел, ринит
- Конъюнктивит, көздің қызаруы, жарыққа сезімталдық
- Әлсіздік, тәбет жоғалуы
- Коплик–Филатов–Бельский дақтары (ұрттың ішкі жағында ақшыл бөртпелер) — диагноз қоюға тән белгі
- Бөртпе кезеңі (4–5 күн):
Бөртпелер алдымен бетте пайда болып, кейін мойынға, денеге, қол-аяққа таралады. Бұл кезеңде дене қызуы қайта көтеріледі, жалпы интоксикация күшейеді.
- Реконвалесценция кезеңі (аурудан айығу):
Бөртпе біртіндеп жойылып, орнына пигментация немесе терінің аздап түлеуі қалады. Науқастың жағдайы жақсара бастайды.
Қызылшаның асқынулары
Қызылша — тек бөртпемен шектелетін жеңіл ауру емес. Ол ағзаның әртүрлі жүйелерін зақымдап, ауыр әрі өмірге қауіпті асқынуларға алып келуі мүмкін:
- Пневмония (өкпенің қабынуы)
- Ортаңғы құлақтың қабынуы (отит)
- Ларингит, бронхит
- Энцефалит (мидың қабынуы)
- Асқазан-ішек жолының бұзылыстары
- Иммундық жүйенің әлсіреуі нәтижесінде қосымша инфекциялардың қосылуы
Алдын алу шаралары
Қызылшаның алдын алудың ең тиімді әдісі — вакцинация. ҚР Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес, қызылшаға қарсы вакцина екі рет жүргізіледі:
- 12 айлық жаста
- 6 жаста
Вакцина құрамында тірі әлсіретілген вирус болады, ол ағзада тұрақты иммунитет қалыптастырады. Қызылшаға қарсы екпе алған адамның бұл аурумен ауыру қаупі 95–98% төмендейді.
Екпе алмаған адамдармен тығыз байланыста болған жағдайда, 72 сағат ішінде екпе егу – инфекцияның таралуын тежеудің қосымша әдісі болып табылады.
Мейірбикелік қызметтің рөлі
Мейірбикелер — қызылша ауруының алдын алу, ерте анықтау және күтім процесіндегі негізгі буын. Біздің ауруханада инфекциялық, хирургиялық және реанимациялық бөлімдердің мейірбикелері келесі бағыттарда жұмыс жүргізеді:
- Қызылшаның алдын алу бойынша халықпен түсіндіру жұмыстарын жүргізу
- Вакцинацияға шақыру, екпе кабинеттерімен байланыс
- Қызылша күдігі бар науқастарды оқшаулау және жедел түрде дәрігерге бағыттау
- Инфекциялық бақылау және санитарлық-гигиеналық тәртіпті сақтау
- Ауыр жағдайдағы науқастарға күтім жасау, өмірлік маңызды функцияларды бақылау
Мейірбике тек науқасқа медициналық көмек көрсетуші ғана емес, сонымен қатар оның психоэмоционалдық жай-күйін қолдайтын маңызды тұлға.
Қорытынды
Қызылша — қазіргі медицинада басқаруға болатын ауру. Дегенмен оған қарсы күресте әрбір азаматтың саналы әрекеті, денсаулығына деген жауапкершілігі маңызды. Уақытында жүргізілген екпе, санитарлық нормаларды сақтау, алғашқы белгілер кезінде дәрігерге жүгіну — осының бәрі өзімізді және жақындарымызды қорғаудың тиімді жолы.
Медицина қызметкерлері, әсіресе мейірбикелер қауымы бұл бағытта үлкен жауапкершілікпен жұмыс атқаруда. Халықтың денсаулығын сақтау — біздің ортақ мақсатымыз.
