Қазіргі ғылым адам ағзасындағы ең маңызды экожүйелердің бірі – ішек микробиомының адам денсаулығына әсерін жан-жақты зерттеуде. Соңғы жылдары зерттеушілер ішек пен ми арасындағы байланыс – «ішек-ми осі» деп аталатын күрделі жүйені анықтады. Бұл жүйе арқылы ішектегі бактериялар мидың жұмысын реттеп, психикалық күйге әсер етеді. Сонымен, ішек микробиомының психикалық денсаулыққа қалай ықпал ететінін қарастырайық.
Ішек микробиомының рөлі
Адам ішегінде 100 триллионға жуық бактерия бар, олар тағамды қорытуға, иммундық жүйені реттеуге және түрлі гормондар мен нейромедиаторларды өндіруге көмектеседі. Олардың ішінде бифидобактериялар, лактобактериялар және басқа да пайдалы микроорганизмдер психикалық денсаулыққа оң әсер етеді.
Ғалымдар ішектегі бактериялар серотонин, дофамин, гамма-аминмай қышқылы (ГАМҚ) сияқты ми жұмысына әсер ететін негізгі нейротрансмиттерлерді өндіретінін анықтады. Айта кету керек, адамның жалпы серотонинінің 90%-ы ішекте өндіріледі, ал бұл гормон көңіл-күй мен эмоцияларды реттеуге жауап береді.
Ішек микробиомының психикалық денсаулыққа әсері
- Стресс пен мазасыздықты төмендету
- Пайдалы ішек бактериялары кортизол деңгейін (стресс гормоны) төмендетуге көмектеседі.
- Пробиотиктер қабылдау психикалық күйді жақсартып, мазасыздық белгілерін азайтады.
- Депрессиямен байланысы
- Ішек микрофлорасының бұзылуы дисбиозға алып келіп, депрессия қаупін арттырады.
- Пайдалы бактериялардың жеткіліксіздігі серотонин мен дофамин өндірісін азайтып, көңіл-күйдің тұрақсыздануына себеп болуы мүмкін.
- Когнитивтік функцияларға ықпалы
- Ішек микробиомының дұрыс балансы зейінді арттырып, жадының жақсаруына көмектеседі.
- Кейбір зерттеулер ішек микрофлорасын қалпына келтіру Альцгеймер ауруы және басқа нейродегенеративті аурулардың алдын алуға ықпал ететінін көрсетеді.
Ішек микробиомын жақсартудың жолдары
- Дұрыс тамақтану
- Пребиотиктер (жемістер, көкөністер, дәнді дақылдар) мен пробиотиктер (айран, йогурт, қышқыл қырыққабат) тұтыну.
- Фастфуд, қантты және өңделген өнімдерді азайту.
- Стресті басқару
- Медитация, йога, физикалық белсенділік ішек микрофлорасын жақсартады.
- Ұйқы мен режимді сақтау
- Дұрыс ұйқы ішек бактерияларының тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі.
- Антибиотиктерді бақылаумен қолдану
- Антибиотиктер пайдалы бактерияларды да өлтіруі мүмкін, сондықтан оларды тек дәрігердің ұсынысы бойынша пайдалану қажет.
Қорытынды
Ішек микробиомасы мен психикалық денсаулық арасында тығыз байланыс бар. Пайдалы бактериялар стрессті азайтып, көңіл-күйді жақсартып, когнитивтік қабілеттерді күшейтуі мүмкін. Дұрыс тамақтану, өмір салты мен ішек денсаулығына күтім жасау – психикалық тепе-теңдікті сақтаудың маңызды факторларының бірі.
