Авторы:Шаяхметова Анар Бакытовна — постовая медбике, ГКП на ПХВ «Илийская ЦРБ», Алматы облысы, Іле ауданы, Балалар бөлімі
Ахметова Ардак Бакытовна — урология бөлімінің медбикесі, ШЖҚ МКК «Талдықорған қаласы облыстық ауруханасы»
Әшімбек Аяулым Бақытқызы — участок медбикесі МОП, ШЖҚ «Алакөл аудандық орталық ауруханасы», Бұлақты дәрігерлік амбулаториясы, Жетісу облысы
Кіріспе
Медицина – тек ғылым мен тәжірибе ғана емес, мораль мен адамгершілікке негізделген мамандық. Әсіресе, пациентпен тікелей байланыста болатын медбике мамандығы ерекше рухани дайындық пен әдеп нормаларын талап етеді.
Этика – бұл адамгершілік нормалар мен құндылықтарды зерттейтін философиялық ілім, ал деонтология – медицина қызметкерлерінің кәсіби мінез-құлқы мен міндеттері туралы ғылым. Осы екі ұғым бірге алып қарағанда, пациент пен медицина қызметкері арасындағы сенімді, жауапты және үйлесімді қарым-қатынасты қалыптастырады.
Медициналық этиканың негіздері
Медициналық этика науқасқа деген құрмет, жанашырлық, әділеттілік, адалдық және құпиялылық принциптеріне сүйенеді. Медбике кез келген жағдайда келесі қағидаларды ұстануы тиіс:
Зиян келтірмеу (primum non nocere)
Жақсылық жасау
Құпияны сақтау
Науқастың таңдау еркіндігін сыйлау
Әділеттілік пен тең қарым-қатынас
Медициналық деонтологияның принциптері
Деонтология – кәсіби міндетті атқару барысындағы тәртіп, жауапкершілік және ішкі мәдениетті қамтиды. Медбике үшін бұл:
Жұмыста тазалық, ұқыптылық, тәртіп сақтау;
Пациентке жылы сөз, мейіріммен қарау;
Әріптестермен сыйластық қатынас орнату;
Қызмет барысында салқынқанды, сабырлы және сыпайы болу;
Өз жұмысының шекарасын білу және қажет кезде дәрігерге жүгіну.
Медбике мен пациент арасындағы этикалық қарым-қатынас
Медбике – пациент үшін тек медицина қызметкері емес, жанашыр адам, сенімді тұлға. Этика нормаларына сәйкес:
Науқаспен сөйлескенде жылы үн, сабырлы көзқарас, түсіністік қажет;
Пациенттің жеке кеңістігін, намысын, дінін, көзқарасын құрметтеу міндетті;
Науқастың жағдайына эмпатиямен қарау;
Қиын науқастармен де сыпайы, сабырлы қатынас сақтау қажет;
Ақпаратты құпия сақтау – басты этикалық талаптардың бірі.
Этикалық қиындықтар және шешу жолдары
Кей жағдайларда медбике келесідей этикалық қиындықтарға тап болуы мүмкін:
Қиындық Шешу жолы
Агрессивті пациент Сабырлы үнмен, қауіп төндірмейтіндей әрекет ету; қажет болса, басшылыққа хабарлау
Пациенттің теріс көзқарасы Жеке пікірді шетке қойып, кәсіби позицияда болу
Дәрігер мен медбике арасындағы түсініспеушілік Тікелей емес, сыпайы және кәсіби диалог жүргізу
Науқастың жеке сұраныстарына байланысты этикалық шекараны бұзу Өз құзыретін нақты білу, этикалық нормалардан шықпау
Әріптестер арасындағы деонтологиялық мәдениет
Медициналық ұйымдағы моральдық ахуал – ұжым ішіндегі сыйластық пен ынтымақтастыққа тікелей байланысты. Медбикелер:
Бір-бірінің кәсіби пікірін құрметтеуі керек;
Ұжымда бірлік пен қолдау көрсетуі қажет;
Конфликтіні ушықтырмай, мәдени түрде шешуі тиіс;
Жаңадан келген жас мамандарға тәлімгерлікпен қарауы керек.
Статистикалық мәлімет және өзектілік
ДДСҰ зерттеуіне сәйкес, пациенттердің 65%-ы медбикенің моральдық қарым-қатынасына жоғары баға береді және бұл олардың емделу барысына оң әсер етеді.
Қазақстандағы медициналық колледждер мен ЖОО-ларда этика және деонтология пәні міндетті курстардың бірі болып табылады.
Қызмет барысында этикалық қателік жіберген мамандардың 35%-ы — өз құзыретін нақты білмеген және эмоцияны басқару дағдысы төмен медбикелер.
Қорытынды
Этика мен деонтология — медбикенің кәсіби қызметін адамгершілік, жауапкершілік және сенім негізінде қалыптастыратын тұғырлы ұғымдар. Медициналық біліммен қатар, жүрек мейірімі, сөз сыпайылығы және ішкі тәртіп – бұл маман иесінің беделін арттыратын қасиеттер.
Кәсібіне адал, этика мен деонтология қағидаларын сақтайтын медбике — науқас үшін шынайы көмекші әрі сенімді жан.
