Автор: Сержан Балжан Нұрланқызы, ШЖҚ «Талдыкорган жоғары медицина колледжі» МКК білімгері Мейіргер ісі -қолданбалы бакалавр мамандығы
Медицина саласында мейірбикелердің жұмысы, механикаландырылған шағын құралдардың болмауы жағдайында, көбінесе айтарлықтай физикалық жүктемелермен байланысты, өйткені оларға пациенттерді жиі көтеруге, жылжытуға және ұзақ уақыт бойы мәжбүрлі қалыпта болуға тура келеді. Бұл омыртқаға ауыр жүктеме түсіріп, кәсіптік жарақаттар мен арқа ауруларына алып келеді. Еңбек гигиенасы нормаларын сақтау, еңбек және демалыс режимдерін тиімді ұйымдастыру, қызметкерлердің психофизиологиялық ерекшеліктері мен медициналық қызметкерлердің түрлі санаттары мен кәсіби топтарының еңбек сипатын ескеру – өндірістік факторлардың ағзаға жағымсыз әсерінің алдын алуда маңызды рөл атқарады.
Аурулардың бастапқы алдын алу әсіресе маңызды, яғни денсаулық пен кәсіби ұзақ өмірді сақтауға мүмкіндік беретін инновациялық эргономикалық жұмыс әдістерін қолдану қабілеті мен қалауы қажет.
Медициналық мейірбикелердің еңбек жағдайлары мен омыртқа ауруларының дамуы арасындағы байланысты анықтау үшін Жетісу облысы Талдықорған қалалық көпсалалы ауруханада сауалнама жүргізілді. Оның мақсаты – медициналық мейірбикелердің эргономика және еңбек жағдайларының қауіп факторлары туралы ақпараттандырылу деңгейін анықтау және бұл факторлардың омыртқа остеохондрозының дамуына әсерін бағалау. Сонымен қатар, 2024-2025 жылдар аралығында диспансерлеуден өткен мейірбикелердің медициналық карталары талданып, осы аурухананың неврология бөлімінің мейіргерлері бағаланды.
ЗЕРТТЕУ ҚОРЫТЫНДЫСЫНА КЕЛЕТІН БОЛСАҚ:
- Медициналық мейірбикелердің негізгі қызметі пациенттерге күтім жасау болып табылады, бұл процесте пациенттерді жылжыту және көтеру ең ауыр және жарақаттануға бейім кезеңдер болып саналады.
- Омыртқаға түсетін статикалық және динамикалық жүктемелер тірек-қимыл аппараты ауруларының пайда болуына ықпал етеді.
- Мейірбикелердің көпшілігі заманауи эргономикалық жабдықтардың жоқтығын атап өтеді.
- Медициналық қызметкерлердің басым бөлігі медициналық биомеханика мен эргономика туралы білімге ие емес.
- Көптеген мейірбикелер арқа ауруына шағымданады және оны кәсіби қызметпен байланыстырады.
Эргономикалық тәсіл еңбек жағдайларын жақсартуға ықпал етеді, жұмыс тиімділігін арттырады және медицина қызметкерлерінің денсаулығын сақтауға көмектеседі.
Біз 2024-2025 жылдар аралығында стационарлық бөлімшелерде жұмыс істейтін медициналық мейірбикелердің диспансерлік карталарын талдау жүргіздік. Зерттеу нәтижелері мыналарды көрсетті:
- Неврологиялық аурулардың ішінде омыртқа остеохондрозы басым болды, оның ішінде бұл патология 20-40 жас аралығындағы еңбекке қабілетті мейірбикелер арасында жиі кездеседі.
- Көбінесе мойын және бел омыртқа бөліктері зақымданады.
- Омыртқа остеохондрозының ең жоғары көрсеткіштері реанимация және неврологиялық бөлімдерде жұмыс істейтін мейірбикелер арасында байқалды.
Осы нәтижелерді ескере отырып, біз неврологиялық бөлімшенің эргономикалық дизайнына бағалау жүргізуді жөн көрдік. Дизайнды бағалау барысында келесі мәселелер анықталды:
- Медициналық мейірбикенің жұмыс орны палаталардан алыс орналасқан, ішкі байланыс жүйесі жоқ, сондықтан мейірбике бір ауысымда орташа есеппен 9 км қашықтықты жүріп өтеді.
- 60% мейірбикелердің аяқ киімі қатты, икемсіз табаны бар. Кейбіреулерінің аяқ киімдерінің өкше бекіткіштері жоқ, бұл жылдам жүруге кедергі келтіреді, ал плитка жабындысы қосымша қауіп тудырады.
Мейірбике бекетінің жабдықтарын талдау кезінде келесілер анықталды:
- Мебель интерьермен үйлескенімен, орындық эргономикалық талаптарға сәйкес келмейді: биіктігі реттелмейді, қатты отырғышы бар, дөңгелектері жоқ және қозғалмайды.
- Мейірбикелер ұзақ уақыт бойы денесін алға еңкейтіп отырады, бұл омыртқаға жүктемені арттырады. Орындықтың айналмауы және жеңіл қозғалмауы олардың тек иық бөлігін бұруына әкеледі, бұл омыртқааралық дискілерге кері әсерін тигізеді.
Палаталардың көлемі шағын болғандықтан, каталканы жылжыту қиын. Мейірбикелер парентералды дәрі-дәрмек енгізу кезінде ыңғайсыз қалыпта – еңкейіп жұмыс істеуге мәжбүр.
Пациенттерді жылжытуға арналған эргономикалық құралдар жоқ болғандықтан, мейірбикелердің көпшілігі биомеханика ережелерін сақтамай, өз денсаулығына қауіп төндіре отырып, науқастарды қолмен көтеруге мәжбүр.
Біз стационарлық бөлімде жұмыс істейтін мейірбикелердің 2016-2018 жылдардағы диспансерлік карталарын қайта талдадық және мыналарды анықтадық:
- Неврологиялық аурулардың ішінде омыртқа остеохондрозы (бел және мойын бөліктері) басым;
- 25-40 жас аралығындағы мейірбикелер арасында жиі кездеседі, әсіресе неврологиялық және реанимациялық бөлімдерде жұмыс істейтіндер арасында.
Сонымен қатар, мейірбикелерге арналған биомеханика және эргономика бойынша шеберлік сабағы өткізілді. Сабақ барысында пациенттерді ұстаудың ең қауіпсіз тәсілдері көрсетілді: қос білезіктік және қос иықтық ұстау әдістері, бұл мейірбикенің жүктемесін азайтады және пациенттің қауіпсіздігін арттырады.
Шеберлік сабағынан кейін мейірбикелер арасында медициналық эргономика және тірек-қимыл аппараты ауруларының алдын алу рөлі туралы сауалнама жүргізілді. Нәтижелер:
- 92% медициналық қызметкерлер алынған білімді тәжірибеде қолдануға дайын;
- 90% денсаулықты сақтау технологияларын үнемі оқып-үйрену қажеттігін атап өтті.
Осылайша, мейірбикелердің еңбек жағдайларын зерттеу, олардың диспансерлік карталарын талдау, неврологиялық бөлімшенің дизайнын бағалау және денсаулық сақтау технологиялары бойынша шеберлік сабағының тиімділігі негізінде келесі қорытындылар жасалды:
- Медициналық мейірбикелердің эргономика саласындағы білімдері мен дағдылары жеткіліксіз.
- Медициналық мейірбикелер арасында неврологиялық аурулардың ішінде омыртқа остеохондрозы жиі кездеседі.
- Медициналық мейірбикелердің денсаулығына кері әсер ететін негізгі факторлардың бірі – ауыр заттарды көтеру және жиі орын ауыстыру.
- Медициналық мекемелерде пациенттерді қауіпсіз жылжыту әдістері бойынша оқыту және нұсқаулықтар жүргілді.
- Зерттеу жұмысын қорытындылай келе:
Эргономиканың негізгі қағидасы: «Сізге әрдайым ыңғайлы болуы керек!». Бүгінгі таңда бұл қағидалар кәсіби қызметтен тыс, тұрмыс жағдайларында да кеңінен қолданылады.
Медициналық эргономика – бұл кәсіби эргономиканың бір саласы, ол медициналық манипуляцияларды орындаудың оңтайлы алгоритмдерін, медициналық қызметкерлердің жұмысын жеңілдететін құралдарды және жұмыс орнындағы еңбек жағдайларын зерттейді.
Медициналық эргономиканың негізгі мақсаты – медициналық қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттыру және олардың денсаулығын сақтау. Бұл ғылым анатомия, физиология және психология сияқты пәндер негізінде қалыптасты.
Медициналық қызметкерлердің денсаулығы барған сайын маңызды рөл атқарып, олардың өмір сүру сапасы мен халыққа көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасына үлкен әсер етеді.
Медициналық мекемелердегі еңбек ортасы медициналық персоналға ұзақ уақыт бойы әсер етеді. Егер медициналық қызметкерлер бұл факторлардан өзін қалай қорғау керектігін білмесе, олардың денсаулығына зиян келуі мүмкін.
Медициналық қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен денсаулығын зерттеу көрсеткендей, медициналық мекемелерде жұмыс істеу ағзаға айтарлықтай жүктеме түсіреді. Орта медицина қызметкерлері арасында аурушаңдық дәрігерлерге қарағанда жоғары. Дегенмен, медициналық эргономиканы практикаға енгізу арқылы медициналық персоналдың шамадан тыс жүктемесі мен жарақаттану мәселесін шешуге болады.
Медициналық қызметкерлерге заманауи технологияларды меңгеру олардың жарақат алу қаупін азайтуға, жұмыстан ләззат алуға және кәсіби ұзақ өмір сүруін арттыруға көмектеседі.
Медициналық мейірбикелердің кәсіби қызметін тиімді ету үшін келесі ұсыныстар жасалды:
- Медициналық мекемелерде мейірбикелер үшін пациенттерді жылжыту ережелері бойынша тұрақты оқыту және семинарлар ұйымдастыру.
- Медициналық мейірбикелердің жұмыс орындарын эргономикалық талаптарға және дене биомеханикасына сәйкес жобалау.
- Медициналық персоналды еңбекті жеңілдететін шағын механикаландыру құралдарымен қамтамасыз ету.
- Мейірбикелердің еңбекке қабілеттілігін қалпына келтіру үшін демалыс бөлмелерін ұйымдастыру.
Біліктілікті арттыру курстарында денсаулық сақтау технологияларын оқытуды енгізу
