Авторлар:
Молжигитов Жаксылык Кемелханович – дәрігер-стоматолог; Еркенова Жулдыз Салимовна – дәрігер-стоматолог
Мухаметжанова Макпал Сериккалиевна – дәрігер-стоматолог
«Жетісу облысы ДСБ» ММ-ның «ШЖҚ «Облыстық стоматологиялық емхана» МКҚ
Кіріспе
Стоматологиялық денсаулық пен асқазан-ішек жолдарының (АІЖ) аурулары өзара тығыз байланысты. Ауыз қуысы — бұл ас қорыту жүйесінің алғашқы бөлігі, сондықтан тіс, қызыл иек немесе ауыз қуысы шырышты қабатындағы кез келген патологиялар ас қорыту функциясына кері әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, АІЖ аурулары көбінесе ауыз қуысында бірінші болып байқалады, бұл стоматологқа жүйелі бұзылыстарды күдіктенуге мүмкіндік береді.
Бұл байланысты дұрыс түсіну – пациентті кешенді емдеудегі маңызды элемент. Қазіргі стоматология ауыз қуысын оқшауланған құрылым ретінде емес, адам ағзасының ажырамас бөлігі ретінде қарастырады.
Тіс жағдайының ас қорытуға әсері
- Тағамды механикалық өңдеудің бұзылуы
Тістер тағамды ұсақтау және оны ас қорытуға дайындау процесіне қатысады. Егер науқаста шайнау тістері жетіспесе, кариес болса, тістер сезімтал немесе қозғалмалы болса, онда ол тағамды дұрыс шайнамай жұтады, бұл:
Асқазанға артық жүктеме
Ас қорыту процесінің баяулауы
Гастрит, метеоризм, дисбактериоздың дамуына әкелуі мүмкін
- Сілекей құрамының өзгеруі
Сілекейде көмірсуларды ыдырататын ферменттер (амилаза) мен антисептикалық заттар болады. Кариес, пародонтит, гингивит сияқты аурулар сілекейдің pH мен құрамын өзгертеді, бұл:
Алғашқы ас қорыту процесін қиындатады
Ауыз қуысының микробтық балансын бұзады
- Созылмалы инфекциялық ошақтар
Периодонтит, абсцесстер немесе қызыл иектің қабынуы сияқты инфекция ошақтары:
Асқазан жарасы ауруларын қоздыруы
Гастрит, панкреатит жағдайын нашарлатуы
Иммунитет төмендегенде АІЖ инфекциялануына себепкер болуы мүмкін
АІЖ аурулары тіс жағдайына қалай әсер етеді?
- Гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЭРА)
Асқазан сөлінің қышқылдығы жоғары болып, ол ауыз қуысына түседі. Бұл:
Тіс эмалінің эрозиясына, әсіресе артқы беттерінде
Сезімталдықтың артуына
Эмальдің жұқаруы мен тістердің күңгірттенуіне әкеледі
- Созылмалы гастрит және асқазан жарасы
Бұл науқастарда жиі кездеседі:
Ауыздың құрғауы
Шырышты қабықтағы жаралар мен жарықтар
Дәм сезудің бұзылуы
Кариес пен гингивитке бейімділік
- Витаминдер мен микроэлементтердің сіңуінің бұзылуы
Ас қорыту жүйесіндегі бұзылулар нәтижесінде B тобы витаминдері, C витамині, темір мен кальций нашар сіңеді. Бұл:
Қызыл иектің қансырауы
Ауыз шырышының атрофиясы
Ауыздың бұрыштарындағы жаралар, глоссит, стоматит
Сүйек пен тіс тіндерінің әлсіздігіне әкеледі
Стоматолог назар аударуы тиіс белгілер
Тегіс немесе ашық-қызыл тіл (B12 тапшылығы немесе анемия белгісі)
Кариессіз эмаль эрозиясы (қышқылдық рефлюкс белгісі)
Жиі қайталанатын стоматиттер
Шырышты қабықтың атрофиясы немесе гиперплазиясы
Еріндердің жарылуы, хейлиттер
Мұндай белгілер анықталған жағдайда стоматолог гастроэнтерологтың кеңесін ұсынуы тиіс.
Стоматолог пен гастроэнтерологтың бірлескен жұмысы
Комплекс тәсілдің пайдасы:
Стоматологиялық белгілердің түпкі себебін анықтау
Рецидивсіз дұрыс ем жүргізу
Пациенттің жалпы жағдайын жақсарту
Асқынулардың алдын алу
Бұл әсіресе балалар, жасөспірімдер мен егде жастағы адамдарда өзекті, себебі оларда АІЖ аурулары жиі тіс-жақ жүйесінің мәселелерімен қатар жүреді.
Алдын алу шаралары
Ауыз қуысының тұрақты гигиенасы
Стоматологқа жылына 1–2 рет қаралу
Қышқыл, қант және ащы тағамдарды шектеу
АІЖ ауруларын уақтылы емдеу
Құрғақ ауыз кезінде шырышты ылғалдандыру
Эмаль эрозиясында реминерализациялаушы және жұмсақ тіс пасталарын қолдану
Қорытынды
Ауыз қуысы — бұл асқазан-ішек жолдарының «айнасы». Тіс пен қызыл иек аурулары ас қорыту жүйесінің бұзылуының нәтижесі де, себебі де бола алады. Сондықтан стоматолог тек кариес немесе гингивитпен шектелмей, жүйелі патологияларды тануға және пациентті жан-жақты тексеруге бағыттауы қажет.
Тіс саулығын сақтау – бұл тек эстетика емес, бүкіл ағзаның саулығына апарар маңызды қадам.
