Авторы:
- Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
- Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике
- Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии», медбрат
Кіріспе
Туберкулез – әлемде кең таралған және адам өміріне қауіпті инфекциялық аурулардың бірі. Бұл ауру Mycobacterium tuberculosis (Кох таяқшасы) бактериясының әсерінен дамиды және негізінен өкпеге әсер етеді, бірақ басқа мүшелерге де таралуы мүмкін.
Бүгінде туберкулездің алдын алу және тиімді емдеу шаралары бар. Алайда, бұл ауру әлі де қауіпті болып отыр, себебі ол жұқпалы, ұзақ емделуді талап етеді және иммундық жүйесі әлсіреген адамдарға ерекше қауіп төндіреді.
1. Туберкулездің жұғу жолдары
Туберкулез ауа-тамшы жолымен тарайды, яғни жұқтырған адам түшкіргенде, жөтелгенде немесе сөйлескенде бактериялар ауаға бөлініп, сау адамға жұғуы мүмкін.
1.1. Негізгі жұғу жолдары:
- Ауа арқылы жұғу: инфекция жұқтырған адамның сілекей тамшылары арқылы таралады.
- Тұрмыстық байланыс: бір үйде тұратын адамдар арасында аурудың таралу қаупі жоғары.
- Иммунитеттің әлсіреуі: дұрыс тамақтанбау, созылмалы аурулар, стресс, экологияның нашарлығы аурудың тез таралуына ықпал етеді.
1.2. Тәуекел тобына жататын адамдар:
- Туберкулезбен ауыратын науқастармен тығыз қарым-қатынаста болғандар.
- Иммундық жүйесі әлсіреген адамдар (мысалы, қант диабеті, АИТВ инфекциясы бар науқастар).
- Көп адам жиналатын жерлерде (түрмелер, жатақханалар) тұратындар.
- Темекі шегетіндер және дұрыс тамақтанбайтындар.
2. Туберкулездің алдын алу шаралары
Туберкулездің алдын алу – бұл оның таралу қаупін төмендететін ең тиімді әдіс.
2.1. Вакцинация (БЦЖ екпесі)
- Туберкулездің алдын алуда ең маңызды шаралардың бірі – БЦЖ вакцинасы.
- Бұл екпе балаларға өмірінің алғашқы күндерінде салынады және оларды ауыр туберкулез түрлерінен қорғайды.
2.2. Дұрыс тамақтану және иммунитетті нығайту
- Рационға дәрумендерге, ақуыздарға және пайдалы майларға бай тағамдарды қосу.
- Жеткілікті ұйқы және физикалық белсенділік.
2.3. Таза ауа және жеке гигиена
- Тұрақты түрде бөлмені желдету, таза ауада серуендеу.
- Жеке гигиенаны сақтау (қол жуу, жеке ыдыстар мен орамалдарды қолдану).
2.4. Скринингтік тексерулер
- Флюорографияны жылына бір рет өту – туберкулезді ерте анықтаудың тиімді әдісі.
- Аурудың ерте сатысында анықталуы – тезірек және тиімдірек емделуге мүмкіндік береді.
3. Туберкулездің белгілері
Туберкулез ұзақ уақыт ешқандай айқын белгілерсіз дамуы мүмкін. Бірақ төмендегі симптомдар байқалса, дәрігерге жүгіну қажет:
- Ұзақ уақыт (2 аптадан артық) созылатын жөтел.
- Кеуде тұсының ауырсынуы.
- Әлсіздік, тез шаршағыштық.
- Түнгі тершеңдік.
- Дененің салмағын жоғалту.
- Дене қызуының ұзақ уақыт 37-37,5°C деңгейінде сақталуы.
4. Туберкулезді емдеу тәсілдері
Туберкулезді емдеу – ұзақ және кешенді үдеріс. Аурудың ауырлығына байланысты емдеу 6 айдан 2 жылға дейін созылуы мүмкін.
4.1. Дәрі-дәрмекпен емдеу (туберкулостатикалық терапия)
- Негізгі емдеу курсы туберкулезге қарсы арнайы антибиотиктерді қолдануды қамтиды:
- Изониазид
- Рифампицин
- Пиразинамид
- Этамбутол
- Стрептомицин
- Бұл дәрілер тек дәрігердің нұсқауымен қабылданады және курсты толық аяқтау өте маңызды.
4.2. Қосымша емдеу әдістері
- Диетотерапия – ақуызға бай тағамдарды тұтыну.
- Физиотерапия – өкпе тіндерінің қалпына келуін жеделдету.
- Психологиялық қолдау – туберкулезбен күресуде пациенттің психологиялық жағдайы да маңызды рөл атқарады.
4.3. Санаторий-курорттық ем
- Созылмалы туберкулезбен ауыратын науқастарға санаторийлерде ем алу ұсынылады.
- Таза ауа, теңіз климаты және емдік процедуралар өкпенің қалпына келуіне көмектеседі.
5. Туберкулезбен ауырған науқастарға арналған кеңестер
- Дәрігердің барлық нұсқауларын қатаң орындау.
- Дәрі-дәрмектерді уақытында және үзіліссіз қабылдау.
- Өзіңіздің және айналаңыздағы адамдардың қауіпсіздігі үшін жеке гигиена ережелерін сақтау.
- Дұрыс тамақтану және таза ауада жиі серуендеу.
- Оң психологиялық көңіл-күйді сақтап, емделуге деген ынтаны жоғалтпау.
Қорытынды
Туберкулез – емделетін, бірақ қауіпті инфекциялық ауру. Оның алдын алу үшін уақытылы вакцинация жасау, дұрыс өмір салтын ұстану және медициналық тексерулерден өту өте маңызды.
Егер ауру анықталса, емдеуді уақтылы бастап, дәрігердің барлық нұсқауларын орындау қажет. Туберкулезбен күресте сабырлық, тәртіп және үздіксіз ем қабылдау – басты қағидалар болып табылады.
