Авторлар:
Мухаметжанова Макпал Сериккалиевна — дәрігер-стоматолог
Молжигитов Жаксылык Кемелханович — дәрігер-стоматолог
Еркенова Жулдыз Салимовна — дәрігер-стоматолог
«Жетісу облысы ДСБ» ММ-ның ШЖҚ «Облыстық стоматологиялық емхана» МКҚ,
Кіріспе
Қазіргі заманғы терапиялық стоматологияда тісті органосақтаушы әдіспен емдеу – басым бағыттардың бірі. Терең кариес кезінде пульпаны зақымдамай, оның витальді (тірі) күйін сақтау маңызды болып табылады. Осы мақсатта кеңінен қолданылатын екі клиникалық әдіс – тікелей (директ) және жанама (индикрет) пульпаны жабу. Бұл тәсілдер пульпа қабынуын болдырмауға, тіс тіндерінің қалпына келуін ынталандыруға және эндодонтиялық емдеуді болдырмауға бағытталған.
Терең кариес және пульпаға жақын зақымдану
Терең кариес – бұл кариозды қуыстың дентин қабатын айтарлықтай зақымдауы және пульпаға жақын орналасуы. Бұл кезде пульпаның тітіркену немесе қайтымды қабыну жағдайы туындауы мүмкін. Пульпа перфорацияланбаған және симптомсыз болған жағдайда, витальді функциясын сақтау ықтималдығы жоғары.
Жанама пульпаны жабу (Indirect Pulp Capping)
Көрсеткіштер:
Тісжегі терең, бірақ пульпа ашылмаған;
Ауырсыну жоқ немесе қайтымды сипатта;
Термиялық тітіркендіргіштерге тұрақты жауап.
Клиникалық кезеңдері:
Кариестік қуысты өңдеу, инфекцияланған дентинді алып тастау;
Пульпаға жақын дентин қабатын сақтап қалу (төмен тітіркену қаупімен);
Биоактивті астарлық материал салу (MTA, Biodentine, кальций гидроксиді);
Герметикалық уақытша немесе тұрақты пломбалау.
Артықшылықтары:
Пульпаға минималды инвазия;
Дентин регенерациясына оң әсер етеді;
Қайталама кариес пен пульпиттің алдын алады.
Тікелей пульпаны жабу (Direct Pulp Capping)
Көрсеткіштер:
Пульпаның механикалық немесе кездейсоқ кариестік перфорациясы;
Ашылу аймағы ≤1 мм;
Қан тоқтайды, ауырсыну жоқ, пульпа қайтымды қабынуда.
Клиникалық кезеңдері:
Ашылған пульпа аумағын стерильді түрде өңдеу;
Қан тоқтаған соң пульпаның ашылған жеріне биосыйымды материал (MTA, Biodentine, кальций гидроксиді) жағу;
Герметикалық пломба қою;
6–12 ай аралығында клиникалық және рентгенологиялық бақылау.
Талаптар:
Анемизация – қабынудың болмауының негізгі көрсеткіші;
Науқастың жасы мен иммундық статусы ескерілуі керек;
Тек витальді пульпа жағдайында қолданылады.
Қазіргі заманауи материалдар
MTA (Mineral Trioxide Aggregate): жоғары биосыйымдылық, бактерияға қарсы қасиеттер;
Biodentine: физиологиялық дентинге жақын, кальций силикат негізіндегі материал;
Кальций гидроксиді: классикалық таңдау, алайда тығыздау сапасы төмен болуы мүмкін;
Bioceramics: жаңа буын материалдары, жоғары герметикалылығы және биологиялық белсенділігімен ерекшеленеді.
Асқынулар және сәтсіздік себептері
Герметикалық жабынның болмауы;
Науқастың уақтылы келмей, кешігіп емделуі;
Қайтымсыз пульпитті бастапқыда дұрыс диагностикаламау;
Материалды дұрыс таңдамай, микропрониккіштікке жол беру.
Қорытынды
Тікелей және жанама пульпаны жабу әдістері – заманауи стоматологиядағы тісті витальді сақтау мүмкіндігін арттыратын клиникалық дәлелденген тәсілдер. Бұл әдістер дұрыс диагностикалық және техникалық амалдармен қатар, биоактивті материалдарды тиімді пайдалану арқылы жоғары нәтижеге жеткізеді. Дәрігер-стоматологтың кәсіби шеберлігі мен дәлдігінің арқасында пациенттің өз тісін табиғи күйде сақтауына мүмкіндік туады.
