Авторы: ФАП Дикан Кайрат
Фельдшер Камбарова Гуленур Махаметовна, ШЖҚ Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы КМК.
Теміртапшылық анемиясы (ТА) – темір жетіспеушілігі салдарынан дамитын қан ауруларының ең кең тараған түрлерінің бірі. Темір – организмде гемоглобиннің түзілуі үшін қажетті микроэлемент. Гемоглобин – эритроциттерде кездесетін және оттегіні тасымалдауға жауапты ақуыз. Темірдің жетіспеушілігі гемоглобиннің деңгейінің төмендеуіне және оттегінің жасушаларға жеткізілуінің бұзылуына әкеледі.
Теміртапшылық анемиясының себептері
ТА-ның даму себептері көбінесе темірдің жеткіліксіз түсуімен, сіңуінің бұзылуымен немесе оның жоғалуымен байланысты. Негізгі себептерге мыналар жатады:
- Тамақ арқылы темірдің жеткіліксіз түсуі. Темірге бай өнімдерді (ет, бауыр, балық, жасыл жапырақты көкөністер) аз тұтыну оның тапшылығына әкеледі.
- Созылмалы қан жоғалту. Әйелдердегі көп мөлшерлі етеккір, асқазан-ішек аурулары (жара, полиптер, гастриттер) немесе жиі қан кету нәтижесінде темірдің жоғалуы байқалады.
- Темірдің сіңірілуінің бұзылуы. Асқазан-ішек жолдарының аурулары (целиакия, гастриттер, ішектің қабыну аурулары) темірдің сіңірілу процесін бұзуы мүмкін.
- Темірге деген сұраныстың артуы. Балалардың өсу кезеңінде, жүктілік және емізу кезеңінде организмнің темірге деген қажеттілігі артады.
Теміртапшылық анемиясының белгілері
ТА-ның белгілері темір жетіспеушілігінің дәрежесіне және адамның жеке ерекшеліктеріне байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Ең кең таралған белгілері:
Әлсіздік пен шаршау. Оттегінің жетіспеушілігі аз физикалық жүктемеде де жылдам шаршауға әкеледі.
Бас айналу және бас ауруы. Ми жасушаларына оттегі жетпей, бас ауруы мен айналу пайда болады.
Тері мен шырышты қабықтардың бозаруы. Бұл анемияның сыртқы белгілерінің бірі, ол тіндердегі қан айналымының төмендеуінен туындайды.
Балалардың өсуі мен дамуының баяулауы. Темірдің жетіспеушілігі балалардың ақыл-ой және физикалық дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Тырнақтардың сынғыштығы, шаштың түсуі. Темірдің жетіспеушілігінен тері, шаш және тырнақ күйінде өзгерістер байқалуы мүмкін.
Жүрек қағысының жиілеуі және ентігу. Гемоглобиннің төмен деңгейіне байланысты жүрек соғу жиілеп, тыныс алу қиындайды.
Диагностика
ТА-ны анықтау үшін бірнеше зертханалық талдаулар жүргізіледі. Негізгісі – қанның жалпы талдауы, онда гемоглобин, эритроциттер деңгейі және қан сарысуындағы темір мөлшері бағаланады. Қосымша ферритин талдауы тағайындалуы мүмкін, ол организмдегі темір қорын көрсететін ақуыз.
Теміртапшылық анемиясын емдеу
ТА емдеудің негізгі мақсаты – темір тапшылығын жою және гемоглобин деңгейін қалпына келтіру. Емдеу әдістері:
- Темірге бай диета. Ет, балық, тауық еті, бауыр, жұмыртқа, бұршақ дақылдары, шпинат, жаңғақтар және кептірілген жемістер сияқты темірге бай өнімдерді тұтыну ұсынылады.
- Темір препараттары. Темір тапшылығын қалпына келтіруге көмектесетін таблетка немесе инъекция түрінде тағайындалады. Препараттарды дұрыс мөлшерде және уақытында қабылдау маңызды.
- Негізгі ауруды емдеу. Егер ТА созылмалы қан жоғалту немесе темір сіңірілуінің бұзылуы нәтижесінде дамыса, негізгі ауруды емдеу маңызды.
- Қан талдауының бақылауы. Емдеу курсы аяқталғаннан кейін темір деңгейінің қалыпқа келуін бағалау үшін қан талдауы қайта жүргізіледі.
Алдын алу
ТА-ның алдын алу шаралары:
Темірге бай өнімдерді қамтитын теңгерімді тамақтану.
Денсаулық жағдайын бақылау және темірдің жоғалуына әкелетін ауруларды уақытында емдеу.
Әйелдер, жүкті әйелдер мен балалар үшін темір деңгейін үнемі тексеріп отыру.
Теміртапшылық анемиясы уақытында анықталып, дұрыс емделсе, тез қалпына келеді. Ауру белгілерін елемей, уақытылы дәрігерге қаралып, қажетті ем шараларын қабылдау маңызды.
