ВНЧС дегеніміз не?
Темпоромандибулярлық буын синдромы (ВНЧС) — бұл жақ буыны мен жақ айналасындағы бұлшықеттердің жұмысына байланысты пайда болатын ауырсыну мен дисфункция. Бұл буын — төменгі жақ сүйегі мен самай сүйегінің түйіскен жерінде орналасқан, яғни біз сөйлеу, шайнау, есінеу сияқты күнделікті әрекеттерді жасау үшін дәл осы буынды пайдаланамыз.
Синдромның негізгі белгілері:
- Жақ буынында немесе айналасында ауырсыну
- Ауызды ашу немесе жабу кезінде «сәт» еткен дыбыс немесе жабысу
- Бас ауруы, әсіресе самай тұсында
- Тістеу қиындығы, жақтың «тайып кетуі»
- Құлақтағы шу, қысым немесе ауырлық сезімі
- Иық пен мойын аймағындағы ауырсыну
Кейбір науқастарда симптомдар бірден, ал басқаларында біртіндеп дамиды.
ВНЧС-тың пайда болу себептері:
- Жақты жиі қысу, тісті қайрау (бруксизм)
- Психологиялық стресс пен мазасыздық
- Жақ буынына тікелей соққы немесе жарақат
- Буын құрылымындағы туа біткен немесе кейінгі өзгерістер
- Буынға шамадан тыс жүктеме – мысалы, тым қатты тағамды жиі шайнау
- Тіс қатарындағы ақаулар – тістің дұрыс түйіспеуі
Диагностикасы қалай жүргізіледі?
ВНЧС диагнозын стоматолог, жақ-бет хирургі немесе оториноларинголог қоя алады. Диагностика келесі әдістерді қамтиды:
- Физикалық тексеру: ауыздың ашылу амплитудасы, буын қозғалысы
- Панорамалық рентген немесе МРТ
- Тістің орналасуын бағалау
- Пациенттің шағымдары мен ауру тарихын талдау
Емдеу тәсілдері:
1. Консервативті (дәрі-дәрмексіз) ем:
– Жақ бұлшықеттеріне жылы компресс немесе суық басу
– Диеталық шектеулер: жұмсақ тағам, сағыз шайнамау
– Жақты демалдыратын жаттығулар, физиотерапия
– Стрессті азайту, релаксация жаттығулары
2. Медикаментозды ем:
– Қабынуға қарсы дәрілер (ибупрофен, напроксен)
– Бұлшықет босаңсытқыштар
– Ауырсынуды басатын препараттар
– Антидепрессанттар (кей жағдайда)
3. Ортопедиялық құрылғылар:
– Түнгі окклюзиондық каппалар (түзетуші ауыз қаптары), тісті қайрау мен жақ қысуын азайту үшін
4. Хирургиялық араласу (сирек):
– Буын ішіндегі сұйықтықты жуу (артроцентез)
– Артроскопия немесе ашық буын хирургиясы — егер басқа ем көмектеспесе
Алдын алу мүмкін бе?
Иә. ВНЧС-тың алдын алу үшін:
- Стрессті басқару тәсілдерін үйрену
- Сағызды шектен тыс шайнаудан аулақ болу
- Ұйқы кезінде тісті қайрау болса — арнайы каппа қолдану
- Тіс қатарын дер кезінде түзету
- Буынды шамадан тыс жүктемейтін өмір салтына көшу
Қорытынды:
Темпоромандибулярлық буын синдромы — кең таралған, бірақ жиі еленбей қалатын мәселе. Ерте анықталып, дұрыс ем жүргізілсе, науқас күнделікті өмір сапасын айтарлықтай жақсарта алады. Егер жақ буынында жайсыздық байқасаңыз, маманға жүгінуді кешіктірмеңіз.
Қаласаңыз, осы тақырып бойынша инфографика, дәрігерге сұрақтар тізімі немесе науқасқа арналған нұсқаулық жасап бере аламын.
