Авторлар: Еркенова Жулдыз Салимовна – дәрігер-стоматолог
Мухаметжанова Макпал Сериккалиевна – дәрігер-стоматолог
Молжигитов Жаксылык Кемелханович – дәрігер-стоматолог
«Жетісу облысы ДСБ» ММ-ның ШЖҚ «Облыстық стоматологиялық емхана» МКҚ
Кіріспе
Қазіргі стоматология тек техникалық шеберлік пен дәлдікті ғана емес, пациенттің психоэмоционалдық жай-күйін ескеруді де талап етеді. Әсіресе мазасыздық пен қорқыныш сезімі бар пациенттермен жұмыс – бұл дәрігердің жоғары кәсіби және коммуникативтік құзыреттілігін қажет ететін маңызды бағыт. Статистикаға сәйкес, ересек адамдардың шамамен 60%-ы тіс дәрігерінен қорқады, ал олардың ішінде 15-20%-ында клиникалық маңызы бар тіс дәрігерінен фобия (дентофобия) байқалады.
Пациенттің мазасыздығының психологиялық негіздері
Мазасыздық – адамның белгісіздікке, ықтимал қауіпке немесе ауырсынуға жауап ретінде туындайтын табиғи реакциясы. Стоматологиялық тәжірибеде ол көбінесе мына факторлармен байланысты:
Бұрынғы жағымсыз ем тәжірибесі;
Ауырсынудан немесе анестезия әсерінен қорқу;
Жеткіліксіз ақпарат және процедуралардан бейхабар болу;
Сенімсіздік немесе коммуникация жетіспеушілігі;
Балалық шақтағы психологиялық жарақаттар.
Стоматологтың психологиялық стратегиялары
- Бірінші әсер – сенімнің бастауы
Пациентпен қарым-қатынас есік ашылған сәттен басталады. Сабырлы дауыс, жылы жүз және өз-өзіне сенімділік емге деген сенімнің алғашқы негізін қалайды. Пациент өзін қауіпсіз сезінуі үшін, дәрігерден құрмет пен назар көруі тиіс. - Ақпараттық қауіпсіздік
Әрбір ем-шара пациентке түсінікті тілмен, медициналық терминологияны жеңілдетіп жеткізілуі қажет. Бұл:
Мазасыздық деңгейін төмендетеді;
Пациенттің емге белсенді қатысуын арттырады;
Сенімділік қатынасын күшейтеді.
- Қалпына келтіруші тіл және бейвербалды қарым-қатынас
Жылы сөздер, эмпатиялық реакциялар (мысалы, “Сізді түсінемін”, “Бұл – қалыпты сезім”) қорқынышты жеңілдетуге көмектеседі;
Дененің ашық қалпы, көзбен тік байланыс және сабырлы қимылдар – сенімділік тудырады.
- Ауырсынусыз және жайлы ем
Қазіргі анестезиология әдістерін тиімді қолдану (ультра-дыбыстық немесе компьютерлік жүйелер);
Локальды анестезия алдында аппликациялық гельдер пайдалану;
Дыбыссыз немесе аз шу шығаратын құрал-жабдықтар қолдану.
- Седация мен релаксациялық әдістер
Жеңіл седация (азот оксиді, пероральды седативтер) ауыр фобияларда қолданылады;
Қарапайым тыныс алу жаттығулары, музыка тыңдау, ароматерапия – психоэмоционалды тыныштандыру әдістері.
Балалар мен егде жастағы пациенттермен ерекшеліктер
Балалармен жұмыс – ойын элементтері, позитивті күшейту, қысқа сессиялар және ата-ананың қатысуы маңызды;
Қарт пациенттер – жиі соматикалық аурулармен қатар жүретін психоэмоционалды ерекшеліктерді ескеруді талап етеді (мысалы, деменция, есту немесе көру қабілетінің төмендеуі).
Қорытынды
Мазасыз пациентпен жұмыс – бұл тек клиникалық шеберлік емес, нағыз психологиялық өнер. Стоматологтың міндеті – пациенттің сенімін ояту, қорқынышын жеңілдету және жайлы ортада емдеу процесін қамтамасыз ету. Заманауи стоматологияда бұл факторлар ем нәтижесі мен пациенттің ұзақмерзімді адалдығы үшін шешуші рөл атқарады.
Психологиялық тәсіл – табысты емнің ажырамас бөлігі. Әрбір тіс дәрігері осы дағдыларды кәсіби даму жолында жетілдіруі тиіс.
