Реанимацияда жаңа туған нәрестелерге жасанды тыныс алдыру: қауіпсіздік пен тиімділік

Жаңа туған нәрестелердің реанимациясындағы ең маңызды міндеттердің бірі — тыныс алу жүйесінің қалыпты жұмысын қамтамасыз ету. Әсіресе шала туған немесе ауыр жағдайдағы нәрестелерде өздігінен тыныс алу қабілеті әлсіз немесе мүлдем болмайды. Мұндай жағдайда жасанды тыныс алдыру — олардың өмірін сақтап қалу үшін қолданылатын ең негізгі әдістердің бірі. Бұл процестің қауіпсіздігі мен тиімділігі көптеген факторларға байланысты, сондықтан медбикелер мен дәрігерлер бұл процедураны аса мұқият және біліктілікпен орындауы тиіс.

Жасанды тыныс алдырудың қажеттілігі

Жаңа туған нәрестелердің тыныс алу жүйесі толық жетілмеген жағдайда немесе тыныс алу жолдарына механикалық кедергілер болғанда жасанды тыныс алдыру қажеттілігі туындайды. Мұндай жағдайлар келесідей себептерден туындауы мүмкін:

Шала туылу — тыныс алу жолдары мен өкпе толық жетілмеген.
Туа біткен ақаулар — өкпе немесе тыныс алу жолдарының ақаулары.
Асфиксия — дүниеге келгеннен кейін баланың жеткілікті оттегі алмауы.
Өкпе дамуының кідірісі — өкпе тіндерінің жетілмеуі.
Мекониальды аспирация синдромы — бала дүниеге келгенде өз нәжісін жұтып қойған жағдайда.

Жасанды тыныс алдырудың түрлері

Жасанды тыныс алдырудың бірнеше әдістері бар, олардың әрқайсысы нәрестенің жағдайына байланысты қолданылады.

CPAP (тұрақты қысыммен ауа беру)
CPAP аппараты арқылы нәрестенің тыныс алу жолдарына тұрақты қысыммен ауа беріледі. Бұл әдіс өкпенің толық ашылуын және тұрақты түрде ауамен қамтамасыз етілуін қамтамасыз етеді. CPAP өздігінен тыныс ала алатын, бірақ өкпесін толық ашу қиынға соғатын нәрестелерге тиімді.
Инвазивті жасанды тыныс алдыру (ИВЛ)
Бұл әдіс кезінде нәрестенің тыныс алу жолына интубациялық түтік енгізіледі және аппарат арқылы ауа немесе оттегі беріледі. ИВЛ шала туған немесе өздігінен тыныс ала алмайтын нәрестелерге қолданылады. Бұл әдіс өкпенің толық жұмыс істеуін қамтамасыз етіп, тыныс алу жүйесін тұрақтандыруға көмектеседі.
Жоғары жиілікті вентиляция
Бұл әдіс тыныс алу жүйесіне кішкентай ауа көлемдерін жоғары жиілікпен енгізу арқылы жұмыс істейді. Жоғары жиілікті вентиляция әсіресе ауыр жағдайдағы нәрестелерге, өкпеге зақым келтірмей, оттегіні тиімді жеткізу үшін қолданылады.

Қауіпсіздік шаралары

Жасанды тыныс алдыру әдістерінің тиімділігімен қатар, оларды қолдану кезінде белгілі бір қауіптер мен асқынулар туындауы мүмкін. Сондықтан бұл процедураның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін бірқатар шаралар қабылдануы қажет.

Өкпе жарақатынан қорғау
Өкпеге түсетін қысымның тым жоғары болуы немесе ұзақ уақыт жасанды желдетуді қолдану өкпе тіндерінің зақымдалуына (баротравма) әкелуі мүмкін. Мұндай асқынуларды болдырмау үшін медбикелер мен дәрігерлер қысымды және тыныс алу көлемін мұқият бақылап, қажет болған жағдайда түзетулер енгізеді.
Гипероксигенацияның алдын алу
Нәрестеге артық оттегі беру де қауіпті болуы мүмкін, әсіресе шала туған нәрестелерде. Оттегінің жоғары деңгейі көз торшаларының зақымдануына (ретинопатия) және басқа да ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін. Оттегінің дұрыс деңгейін сақтау үшін мониторинг жүйелері қолданылады.
Инфекция қаупін азайту
Жасанды тыныс алдыру кезінде интубациялық түтік арқылы инфекция түсу қаупі артады. Сондықтан инфекцияның алдын алу үшін барынша стерильді жағдайлар жасалуы тиіс. Медбикелер тыныс алу құрылғыларын дұрыс тазалап, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Электролиттер және газ алмасуын бақылау
Жасанды тыныс алдыру кезінде нәрестенің қанындағы оттегі, көмірқышқыл газы және электролит деңгейлері тұрақты бақылауда болуы керек. Бұл көрсеткіштер нәрестенің тыныс алу жүйесінің тиімділігін және жасанды желдетудің қаншалықты дұрыс орындалғанын анықтайды.
Дене температурасының тұрақтылығын қамтамасыз ету
Жасанды тыныс алдыру кезінде нәрестенің дене температурасы да тұрақты болуы қажет. Өкпе жолдарына берілетін ауаның температурасы мен ылғалдылығы реттеліп отырады, себебі төмен температура өкпенің зақымдалуына немесе тыныс алу жолдарының кеуіп кетуіне әкелуі мүмкін.

Тиімділік

Жасанды тыныс алдырудың тиімділігі нәрестенің жағдайына, қолданылған әдіске және медициналық персоналдың кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты. Жасанды тыныс алдырудың тиімділігі келесідей көрсеткіштер арқылы бағаланады:

Оттегімен қанығу
Тиімді жасанды тыныс алдыру кезінде нәрестенің қанындағы оттегі деңгейі қалыпты шегінде сақталады. Бұл көрсеткіш пульсоксиметрия арқылы бақыланады.
Тыныс алу жиілігі мен көлемі
Нәрестенің өздігінен тыныс ала бастағаны жасанды желдетудің тиімділігін көрсетеді. Қажет болған жағдайда тыныс алудың жиілігі мен көлемі реттеледі.
Өкпенің дұрыс жұмыс істеуі
Жасанды тыныс алдыру өкпенің дұрыс ашылуына және оның қалыпты жұмыс істеуіне көмектеседі. Бұл нәрестенің жалпы жағдайының жақсаруына әкеледі.
Асқынулардың болмауы
Тиімді жасанды тыныс алдыру кезінде асқынулардың, әсіресе инфекция, өкпе жарақаты және гипероксигенацияның болмауы маңызды.

Медбикенің рөлі

Медбикенің реанимациядағы жасанды тыныс алдыру процедурасындағы рөлі зор. Медбике:

Құрылғылардың дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз етеді — жасанды тыныс алдыру құрылғыларының дұрыс орнатылғанын және олардан қажетті параметрлерді бақылайды.

Қанайналым мен тыныс алу көрсеткіштерін бақылап отырады — нәрестенің жағдайын қадағалап, кез келген ауытқуларды дер кезінде анықтап, дәрігерге хабарлайды.

Ата-аналармен жұмыс жасайды — ата-аналарға жасанды тыныс алдыру процесі туралы ақпарат беріп, психологиялық қолдау көрсетеді.

Қорытынды

Жасанды тыныс алдыру — жаңа туған нәрестелерді реанимациялаудағы маңызды және жауапты процедуралардың бірі. Оның қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ету үшін жоғары білікті медициналық персоналдың қадағалауы, заманауи құрылғыларды пайдалану және нәрестенің жағдайын үнемі бақылау қажет. Жасанды тыныс алдырудың дұрыс қолданылуы нәрестенің өмірін сақтап қана қоймай, оның болашақта толыққанды дамуына да әсер етеді.

Автор: Несипбаева Айдана Максутовна, Жансақтау нәрестелер бөлімі медбикесі
Кесикбаева Гульмира Сарсенгалиевна, Жансақтау нәрестелер бөлімі медбикесі
Несіпқазинова Бақтыгүл Сатыбалдықызы , Нәрестелерді жетілдіру бөлімі медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы