Автор: Бимолданова Назгуль Олжабековна, Жансақтау нәрестелер бөлімінің аға медбикесі
Касенова Сания Умиргалиевна, Нәрестелер бөлімінің медбикесі
Мухамеджанова Назгуль Болатовна, Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы
Кіріспе
Шала туған нәрестелер дүниеге келген сәтте ерекше және жедел медициналық көмек пен қолдауды қажет етеді. Физиологиялық жүйелерінің толық жетілмеуіне байланысты олардың өмірге бейімделу процесі күрделі әрі көпқырлы, сондықтан алғашқы сағаттағы күтім – олардың өмір сүру сапасы мен болашағына тікелей әсер ететін маңызды кезең болып табылады. Бұл сәтте медбикенің кәсіби біліктілігі, заманауи технологияларды пайдалану және ата-аналармен дұрыс қарым-қатынас орнату басты рөл атқарады.
Шала туған нәрестелердің ерекшеліктері
Шала туған нәрестелер – 37 аптадан кем тұқым қуалайтын балалар. Олардың негізгі ерекшеліктері:
- Тыныс алу жүйесінің жетілмеуі: Өкпелер толық дамымағандықтан, өздігінен оттегімен қамтамасыз ету қиынға соғуы мүмкін.
- Дене температурасының тұрақсыздығы: Гипотермия қаупі жоғары болғандықтан, арнайы жылыту әдістері қолданылады.
- Қанайналым және жүрек функцияларының жетілмеуі: Жүрек соғу жиілігі, қан қысымы мен оттегі қанығуы мұқият бақылауды талап етеді.
- Асқорыту жүйесінің бұзылуы: Асқорыту жүйесі толық дамымағандықтан, тамақтандыру парентеральды әдіспен жүзеге асырылады.
- Иммундық жүйенің әлсіздігі: Жұқпалы ауруларға төзімділік төмен болғандықтан, инфекциялардың алдын алу ерекше маңызды.
Алғашқы сағаттағы реанимацияда медбикенің негізгі міндеттері
Медбикелер шала туған нәрестелердің алғашқы сағаттарында келесі іс-әрекеттерді жүзеге асырады:
- Тыныс алу жүйесін қолдау:
Өкпенің жетілмеуі жағдайында оттегімен қамтамасыз ету, жасанды тыныс алу немесе CPAP аппараты арқылы көмек көрсету. - Дене температурасының реттелуі:
Арнайы кювездер мен жылытқыш құрылғылар арқылы нәрестенің дене температурасы мен ылғалдылығын тұрақты бақылау. - Қанайналымды мониторинг:
Жүрек соғу жиілігі, қан қысымы және оттегі деңгейін арнайы мониторинг құралдары көмегімен үнемі тексеру; қажет болған жағдайда инфузиялық терапияны қолдану. - Парентеральды қоректендіруді ұйымдастыру:
Асқорыту жүйесі жетілмегендіктен, тамыр арқылы қажетті қоректік заттарды енгізуді қамтамасыз ету. - Инфекциялардың алдын алу:
Стерильділік талаптарын сақтай отырып, барлық медициналық құрал-жабдықтардың тазалығы мен дезинфекциясын қадағалау. - Жүйелі мониторинг:
Нәрестенің өмірлік маңызды көрсеткіштерін (тұрақсыздық, жүрек соғуы, тыныс алу, оттегі қанығуы) бақылау және кез келген ауытқуды дереу дәрігерге хабарлау.
Статистика және жетістіктер
Әлемдік деректер бойынша, жыл сайын дүниеге келетін нәрестелердің шамамен 10–15%-ы шала туған болып табылады. Соңғы онжылдықта заманауи реанимация әдістері мен тұрақты күтім арқасында шала туған нәрестелердің аман қалу көрсеткіштері айтарлықтай жақсарды. Қазақстандағы кейбір медициналық орталықтарда алғашқы 24 сағат ішінде аман қалу деңгейі 85–90%-ға дейін жетті. Шала туған нәрестелерге көрсетілетін үздік күтімнің нәтижесінде аман қалу көрсеткіштері соңғы жылдары тұрақты түрде жоғары деңгейде сақталуда.
Ата-аналармен қарым-қатынас және психологиялық қолдау
Шала туған нәрестелердің жағдайы ата-аналар үшін үлкен эмоционалды қысым мен күйзеліс туғызады. Осы орайда медбикелер:
- Ата-аналарға нәрестенің жағдайы мен емдеу шаралары туралы түсінікті әрі нақты ақпарат береді.
- Психологиялық қолдау көрсетіп, ата-аналардың сенімін арттыруға атсалысады.
- Оларды күтім процесіне белсенді қатысуға шақырады, осылайша отбасы мүшелерінің бірлесе жұмыс істеуі сәттіліктің маңызды факторы болып табылады.
Қорытынды
Шала туған нәрестелердің реанимациясындағы алғашқы сағаттар – олардың өмір сүру мүмкіндігін анықтайтын шешуші кезең. Медбикелердің кәсіби шеберлігі, заманауи технологияларды қолдану және ата-аналармен орнатылған тиімді коммуникация арқасында шала туған нәрестелердің жағдайын жақсартуға үлкен мүмкіндік туындайды. Осы кешенді күтім мен қолдау жүйесі біздің МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу облысындағы тәжірибемізде айқын көрініс тауып отыр және шала туған нәрестелердің өмір сүру сапасын арттыруда маңызды рөл атқарады.
