Авторы: Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике
Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии», медбрат
Кіріспе
Кез келген медициналық қызметкер үшін пациентпен қарым-қатынас жасау тек кәсіби міндет қана емес, ол – сенімге, құрметке және жанашырлыққа негізделген байланыс. Дұрыс қарым-қатынас пациенттің өзін жайлы сезінуіне, дәрігерге сенуіне, тіпті сауығу процесінің жылдамдауына тікелей әсер етеді. Ал бұған керісінше, суық, немқұрайлы немесе дөрекі қарым-қатынас пациенттің сенімсіздігін туындатып, оның емдеу процесіне деген ынтасын төмендетуі мүмкін.
Қалай дұрыс қарым-қатынас жасауға болады? Қандай қарапайым ережелер науқастың өзін қауіпсіз әрі сенімді сезінуіне ықпал етеді? Медициналық этика қағидаларын сақтай отырып, сапалы әрі адамгершілікке негізделген байланыс орнату үшін не істеу керек? Осы сұрақтарға жауап іздейміз.
Медициналық этика: мамандықтың ар-ожданы
Медицина – бұл ғылым ғана емес, сонымен қатар үлкен жауапкершілікті талап ететін өнер. Бұл өнердің негізінде медициналық этика қағидалары жатыр.
1. Сенім – медициналық қызметтің өзегі
Пациент дәрігерге тек емдеу үшін ғана емес, өзіне түсіністікпен қарайтын, қолдау көрсететін адамды іздеп келеді. Сондықтан медициналық қызметкердің ең басты міндеті – сенімді қарым-қатынас орнату.
2. Жеке ақпараттың құпиялылығы – этиканың мызғымас заңы
Пациенттің диагнозы, медициналық тарихы, емдеу әдістері туралы мәліметтер оның жеке өмірінің бір бөлігі. Бұл ақпараттың таралуы тек заңсыз ғана емес, адамгершілік тұрғысынан да дұрыс емес.
3. Әр адам – жеке тұлға
Пациенттер бірдей емес. Бірі мазасыз, бірі тым көп сұрақ қояды, бірі дәрігердің айтқанын бұлжытпай орындайды, ал енді бірі күмәнмен қарайды. Олардың әрқайсысына жеке көзқараспен қарап, қарым-қатынас стилін соған бейімдеу маңызды.
Дұрыс қарым-қатынас орнатудың 5 алтын ережесі
1. Белсенді тыңдау – өзара түсіністіктің негізі
Пациент тек емделуші емес, ол – алдымен адам. Ол өзінің шағымын айтқысы келеді, алаңдаушылығы мен қорқынышын бөліскісі келеді. Дәрігер немесе медбике оның сөзін бөлмей тыңдауы, көзбен байланыс орнатуы, бас изеу немесе жылы сөйлеу арқылы оның әңгімесіне қызығушылық танытуы қажет.
2. Қарапайым тілмен түсіндіру
Медицинада күрделі терминдер көп, бірақ оларды пациенттерге түсінікті тілде жеткізу өте маңызды. «Дислипидемия», «гипертензия» немесе «жүрек ишемиясы» деген сөздерді түсіндіру қиын емес. Оларды күнделікті өмірде қолданылатын сөздермен ауыстыру науқасқа өз диагнозын жақсы түсінуге көмектеседі.
3. Эмпатия мен құрмет
Ауру кез келген адам үшін стресс. Медициналық қызметкер пациенттің орнына өзін қойып көрсе, оған деген қарым-қатынасы өзгереді. Оның қорқынышын түсініп, жылы сөзбен қолдау көрсету науқастың тезірек жазылуына әсер етуі мүмкін.
4. Сабырлық пен шыдамдылық – кәсіпқойлықтың көрсеткіші
Кейбір пациенттер қобалжып, бірнеше рет бір сұрақты қоюы мүмкін, кейбірі емдеу әдістеріне күмәнмен қарауы мүмкін. Мұндай сәттерде эмоцияға берілмей, сабырлық таныту маңызды.
5. Ақпараттандыру және таңдау еркіндігін ұсыну
Пациент өз ауруы мен емдеу тәсілдері туралы жеткілікті ақпарат алуы керек. Ол емдеу барысында өзін сенімді сезіну үшін, дәрігермен бірге шешім қабылдау мүмкіндігіне ие болуы қажет.
Қиын пациенттермен қарым-қатынас: мәселені дұрыс шешу жолдары
Кейбір пациенттермен жұмыс істеу күрделі болуы мүмкін. Олардың арасында эмоциялық тұрақсыздық танытатын, күмәншіл немесе тым талапшыл адамдар кездеседі.
Осындай жағдайда не істеу керек?
- Сабыр сақтаңыз. Эмоцияға берілмеңіз, жағдайды байыппен қабылдаңыз.
- Тыңдаңыз. Пациенттің айтқанын мұқият тыңдап, оның уайымын түсінуге тырысыңыз.
- Түсінікті және нақты жауап беріңіз. Оның күмәнін сейілтіп, сенімділік ұялатуға көмектесіңіз.
- Қауіпсіздік шекарасын сақтаңыз. Егер пациент тым эмоционалды немесе агрессивті болса, кәсіби шеңберден шықпай әрекет етіңіз.
Қорытынды
Дәрігер мен медбике – тек емдеу ісімен айналысатын мамандар ғана емес, олар – адамдарға сенім мен үміт сыйлайтын жандар. Пациентпен дұрыс қарым-қатынас орнату – медициналық қызметтің маңызды бөлігі.
Кәсіби этика, сабырлық, құрмет пен жанашырлық – бұл пациенттің ғана емес, медициналық қызметкердің де жұмысын жеңілдетеді. Дұрыс қарым-қатынас орнату арқылы біз адамдардың денсаулығына ғана емес, олардың жан тыныштығына да оң әсер етеміз.
