Бір айдан аса еңбекке жарамсыздық парағын ресімдеген жағдайда МӘМС жүйесінде сақтандырылған азаматтар қатарынан шығып қалуыңыз мүмкін екенін білесіз бе? Ал жеке кәсіпкерлер қандай жағдайларда МӘМС-ке жарна төлеуден босатылады? Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорында МӘМС жүйесіне жарна төлеушілер арасында жиі кездесетін жағдайларға жауап дайындады.
Сақтандырылған мәртебесін алу үшін 12 өткен немесе алдағы 12 айға, ал мәртебені сақтап қалу үшін үзбей жарна төлеп тұру қажет. Алайда бухгалтерия қажетті төлемдерді төлеп отырса да, неліктен ресми жұмысқа орналасқан адамдар мәртебесіз қалып жатады. Ал кейбір азаматтар үшін тіпті жарна төлеудің қажеті жоқ. МӘМС жүйесінде жарна төлеушілер түрлі жағдайларға тап болады. Солардың арасында ең жиі кездесетін жағдайларды Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорында қарастырды.
- Мен жүктімін, еш жерде жұмыс істемеймін, ЖК жоқ. Мен медициналық сақтандыруды төлеуге міндеттімін бе?
Егер жүкті әйел жұмыс істемесе және жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген болса, ол жеңілдік санатына кіреді және МӘМС-ке жарналарды мемлекет төлейді.
Ол үшін тіркелген орны бойынша өз емханасына жүгініп, жүктілігіне байланысты есепке тұруы қажет. Әдетте есепке гинеколог қояды, дегенмен оның қабылдауына жазылу үшін МӘМС жүйесінде сақтандырылған болуы тиіс. Бұл жағдайда жүкті әйел мәртебесі болмаса да ТМККК аясында қабылдау жүргізетін учаскелік дәрігер және акушер арқылы есепке тұра алады.
- Мен ресми жұмысқа орналасқанмын, жұмыс беруші мен үшін төлемдер жасайды. Сонымен бірге жұмыс істеп тұрған жеке кәсібім бар, мен ЖК атынан МӘМС-ке жарна төлеуім керек пе?
Жеке тұлғалар, оның ішінде жалдамалы жұмыскерлер, азаматтық-құқықтық сипаттағы шарт (АҚС) бойынша жұмыскерлер және жеке кәсіпкерлер МӘМС жарналарын төлеушілер болып табылады («Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» Заңның 14-бабының 2-тармағы).
Егер жалдамалы жұмыскер кәсіпкерлік қызметті де жүзеге асырса, онда МӘМС төлемдері келесідей болады:
1) жалдамалы жұмыскер ретінде МӘМС-ке жарналар-қызметкердің табысынан 2% мөлшерінде төленеді, МӘМС-ке аударымдар-жұмыс берушінің есебінен 3% мөлшерінде төленеді;
2) ЖК ретінде төлеуші МӘМС жарналарын да төлейді, бірақ табыстан емес, ең төменгі жалақының 1,4% – 5 5% мөлшерінде жарнаның тіркелген сомасын (2024 және 2025 ж.ж. 5950 теңге) төлейді.
Осылайша, егер жеке тұлға жалдамалы қызметкер болып табылса және салық есептілігін (ҚР Салық заңнамасына сәйкес) ұсынуды тоқтата тұрмаған немесе әрекетсіз деп танылмаған дара кәсіпкер ретінде тіркелсе, онда МӘМС жарналарын ЖК ретінде төлеу жөніндегі міндет одан алынбайды.
- Мен ресми жұмыс істеймін, бірақ жұмыс берушім мен үшін төлем төлей алмайды, төлемдер кері қайтып келеді. Бұл немен байланысты?
Қызметкер үшін төленген қаражат жұмыс берушіге келесі жағдайларда кері қайтарылуы мүмкін:
1) Егер қаражатты аудару кезінде қызметкердің құжаттары (жеке куәліктің) ауысқан болса;
2) Егер қаражатты аудару кезінде қызметкердің деректері дұрыс енгізілмеген болса (ЖСН, ТАӘ-дегі қателер);
3) егер қызметкердің жарналар мен аударымдарды төлеуден босатылатын қандай да бір жеңілдікті санатқа кірсе:
- балалар;
- жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға, баланы (балаларды) үш жасқа толғанға дейін оның (олардың) күтіміне байланысты демалыста жүрген адамдар;
- зейнетақы төлемдерін алушылар, оның ішінде ҰОС ардагерлері;
- «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен марапатталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, сондай-ақ I және II дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен марапатталған көп балалы аналар;
- мүгедектігі бар адамдар;
- орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары білім беру, сондай-ақ жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында күндізгі оқу нысаны бойынша білім алатын адамдар.
Яғни, егер сіз жеңілдікті санаттардың біріне кірсеңіз, жұмыс беруші сіз үшін жарналар мен аударымдарды төлемеуі керек.
- Мен жұмыс істемеймін және медициналық сақтандыруға ешқашан жарна төлеген емеспін. Алда құны қымбат операция күтіп тұр. Оны МӘМС бойынша жасатуға болады. Мен сақтандырылған мәртебесін қалай ала аламын?
Мәртебе алу үшін жарналарды келесі әдістердің бірімен тәуелсіз төлеуші ретінде төлеуге болады:
- Ағымдағы немесе келесі айдан бастап алдағы12 ай үшін әрбір ай үшін ЕТЖ-дан 5% мөлшерінде жеке-жеке (2025 жылы — 4250 теңгеден);
2) өткен 12 айда әрбір ай үшін ЕТЖ-дан 5% мөлшерінде жеке-жеке (2025-2024 ж.ж. — әр ай үшін 4250 теңгеден).
Егер пациент алдағы жылы ресми жұмысқа орналасуды жоспарламаса және жеңілдікті санаттарға жатпаса, онда бірінші әдісті таңдаған жөн. Бұл бір жылға алдын ала сақтандырылуға мүмкіндік береді. Төлемдер «Азаматтарға арналған үкімет» КЕАҚ-да 2-3 жұмыс күні ішінде өңделетінін білу маңызды, содан кейін төлеушіге мәртебе беріледі.
5. Мен жұмыс істеймін, бірақ емханаларға барған кезде МӘМС-те мәртебем жоқ екенін білдім, дегенмен ұйым барлық төлемдерді уақытында жасайды. Мен екі ай ауруханада болған кезде жарналар бойынша алшақтық пайда болды. Мұндай жағдайда қалай әрекет ету керек?
Егер қызметкер бір айдан астам уақыт еңбекке жарамсыз болған кезде, жұмыс беруші әдетте жұмыс күндері болған айда төлемдер жасайды. Еңбекке уақытша жарамсыздықтың келесі кезеңінде қызметкер табыс алмайды, сондықтан салық салынатын базаның болмауына байланысты міндетті төлемдер жүргізілмейді.
Осы кезеңде берешек туындауына жол бермеу үшін қызметкер МӘМС жарналарын дербес төлеуші ретінде төлеуі қажет.
6. Мен жұмыс істеймін, бірақ ресми жұмыс орналасқан сәттен бері 8 ай ғана өткендіктен, сақтандырылған мәртебем жоқ. Маған қазір бейінді дәрігердің консультациясы әрі ем алуым қажет. Маған не істеу керек?
Сақтандырылған мәртебесі өткен 12 немесе алдағы 12 ай үшін ай сайынғы төлемдер болған кезде беріледі. Демек, бұл жағдайда сақтандырылған мәртебесін екі жағдайда ала аласыз:
1) өткен 12 айдың ішінде жетіспейтін 4 ай үшін (әрқайсысы үшін 4250 теңгеден) дербес төлеуші ретінде жарналар төлеу қажет;
2) жұмыс берушіден жарналар мен аударымдар түсуін, оның қорытындысы бойынша қатарынан 12 төлем алу үшін 4 айдың өтуін күтіңіз.
Қызметкер қазір медициналық көмекке мұқтаж болғандықтан, мәртебе алу үшін бірінші нұсқаны таңдағаны жөн.
7. Мен мұғалім болып жұмыс істеймін және 56 күндік демалысым бар. Мәртебемді жоғалтпау үшін менің ұйымым МӘМС төлемін қалай төлеуі керек?
Ұзақтығы бір немесе бір күнтізбелік айдан асатын ақылы еңбек демалысы кезеңін қамтитын табысты есептеу (есептеу) кезінде аударымдар мен жарналар демалыс күндерінің санына барабар есептелген айлар бойынша бөлініп, демалыс кезеңін қамтитын табыстың біржолғы есептелген сомасынан аударылады.
Яғни, егер демалыс бірнеше айды қамтыса, төлемдерді МӘМС-ке тиісінше кезеңдер бойынша бөлу қажет.
Мысалы, қызметкер маусымның аяғынан тамыздың басына дейін демалыста болады. Бұл жағдайда бухгалтер төлемдерді бір емес, үш түрлі кезең үшін – маусым, шілде және тамыз айларындағы демалыс күндеріне пропорционалды түрде есептеп, төлеуі керек.
8. Менің ЖШС бар, қазір одан табыс көзі жоқ. Бірақ менде төленбеген айлар қалды. Осы кезең үшін төлемді дербес төлеуші ретінде төлей аламын ба?
Егер азамат ЖШС құрылтайшысы болып табылса, онда ол дербес төлеуші ретінде ЕТЖ-дан 5% мөлшерінде жарналарды төлейді (2024-2025 ж.ж. әр ай үшін 4250 теңгеден).
Егер ол осы ЖШС қызметкері болса (мысалы, директор), онда ол ретінде 2% жарна және 3% аударымдар жасауы қажет.
9. Науқас төлемдерді тәуелсіз төлеуші ретінде дұрыс төлемеген. Жетіспейтін соманы қосымша төлеуге бола ма?
Иә, айырмашылықты екінші деңгейдегі банктердің бөлімшелері немесе төлем жүргізілетін қажетті кезеңді көрсете отырып, Қазпошта кассасы арқылы қосымша төлеуге болады.
- Егер жеке кәсіпкер азаматтардың жеңілдікті санатына кіретін болса, МӘМС үшін ақы төлеу керек пе?
МӘМС жарналарын ЖК «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» және «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР Заңдарына сәйкес төлейді (салық есептілігін ұсынуды тоқтата тұрғандарды немесе әрекетсіз деп танылғандарды қоспағанда).
Жеке кәсіпкер келесі санаттарға кірсе жарналар мен аударымдарды төлемейді: балалар (18 жасқа дейін); зейнетақы төлемдерін алушылар, оның ішінде ҰОС қатысушылары мен мүгедектері; «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр Ана» атағын алған көп балалы аналар, сондай-ақ I және II дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен марапатталғандар; мүгедектігі бар адамдар; орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары білім беру, сондай-ақ жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында күндізгі оқу нысаны бойынша білім алатын адамдар.
***
Естеріңізге сала кетейік, МӘМС мәртебесін Қордың сайты https://msqory.kz/, Telegram-дағы @Saqtandyrýbot арқылы тексеруге болады. Сондай-ақ, келесі мобильді қосымшалармен қарай аласыз:
• Qoldau 24/7
• Damumed
• Halyk
• BCC.KZ
• Kaspi.kz
• Freedom SuperApp
• Bereke bank.
Бұдан бөлек, egov.kz сайтында «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне медициналық қызметтерді тұтынушы ретінде қатысу туралы және аударымдардың және (немесе) жарналардың аударылған сомалары туралы ақпарат» мемлекеттік қызметі қолжетімді.
«Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры»
КЕАҚ Жетісу облысы бойынша филиалы
ТОП ситуационных вопросов о статусе в ОСМС
Знали ли вы, что в случае нахождения на больничном более одного месяца есть риск утраты статуса застрахованного? А в каких случаях ИП освобождены от уплаты взносов на ОСМС? В Фонде социального медицинского страхования подготовили ответы на нестандартные, но нередко встречающиеся ситуации плательщиков в системе ОСМС.
Для получения статуса застрахованного необходимо наличие платежей за 12 прошедших или 12 предстоящих месяцев, а для сохранения статуса – регулярная уплата взносов в последующем. Однако почему официально трудоустроенные лица порой оказываются без статуса, хотя бухгалтер производит необходимые платежи. А за некоторых граждан взносы и вовсе производить не нужно. Плательщики в системе ОСМС сталкиваются с различными ситуациями, и наиболее частые из них рассмотрели в Фонде социального медицинского страхования.
- Я беременна, нигде не работаю, ИП нет. Должна ли я оплачивать медицинскую страховку?
Если беременная женщина не работает и не зарегистрирована в качестве индивидуального предпринимателя, она может войти в льготную категорию, и взносы на ОСМС за нее будет платить государство.
Для этого ей нужно обратиться в свою поликлинику по месту прикрепления и встать на учет по беременности. Как правило, на учет ставит гинеколог, но для записи к нему быть застрахованной в ОСМС. В данном случае, не имея статуса, женщина может встать на учет через участкового врача и акушерку, чей прием входит в ГОБМП.
Важно знать, что после родов эта женщина перейдет в другую льготную категорию – как неработающая, воспитывающая детей до трехлетнего возраста, и поэтому также будет застрахована за счет государства.
- Я официально трудоустроен, работодатель вносит за меня все платежи. Но у меня также есть действующее ИП, должен ли я оплачивать взносы на ОСМС от него?
Плательщиками взносов ОСМС являются физические лица, в том числе наемные работники, работники по договору гражданско-правового характера (ГПХ) и индивидуальные предприниматели (п. 2 ст. 14 Закона «Об обязательном социальном медицинском страховании»).
Если наемный работник осуществляет также и предпринимательскую деятельность, то платежи на ОСМС будут следующими:
- в качестве наемного работника уплачиваются взносы на ОСМС – с дохода работника в размере 2%, отчисления на ОСМС – оплачиваются за счет работодателя в размере 3%;
- в качестве ИП данный плательщик тоже оплачивает взносы на ОСМС, но не с дохода, а фиксированную сумму взноса в размере 5% от 1,4 минимальной заработной платы (5950 тенге в 2024 и 2025 г.г.).
Таким образом, если физическое лицо является наемным работником и зарегистрировано в качестве индивидуального предпринимателя, не приостановившего представление налоговой отчетности (в соответствии с налоговым законодательством РК) или не признанного бездействующим, то обязанность по уплате взносов на ОСМС в качестве ИП с него не снимается.
- Я официально трудоустроен, но мой работодатель не может внести за меня оплату, платежи возвращаются. С чем это связано?
Возврат уплаченных средств за сотрудника может приходить работодателю в следующих случаях:
- если на момент перечисления средств у работника была смена документов (удостоверения личности);
- если при перечислении средств данные работника были внесены некорректно (ошибки в ИИН, ФИО);
- если сотрудник входит в какую-либо льготную категорию, которые освобождаются от уплаты взносов и отчислений:
- дети;
- лица, находящиеся в отпуске в связи с беременностью и родами, усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка (детей), по уходу за ребенком (детьми) до достижения им (ими) возраста трех лет;
- получатели пенсионных выплат, в том числе ветераны ВОВ;
- многодетные матери, награжденные подвесками «Алтын алқа», «Күміс алқа» или получившие ранее звание «Мать-героиня», а также награжденные орденами «Материнская слава» I и II степени;
- лица с инвалидностью;
- лица, обучающиеся по очной форме обучения в организациях среднего, технического и профессионального, послесреднего, высшего образования, а также послевузовского образования.
То есть, если вы входите в одну из льготных категорий, работодатель не должен производить за вас уплату взносов и отчислений.
- Я не работаю и никогда не делал взносов на медстраховку. Предстоит дорогая операция, которую могут провести по ОСМС. Как мне можно получить статус застрахованного?
Для получения статуса можно оплатить взносы в качестве самостоятельного плательщика одним из следующих способов:
- за 12 будущих месяцев, начиная с текущего или следующего, в размере 5% от МЗП за каждый месяц в отдельности (в 2025 году – по 4250 тенге);
- за 12 прошедших месяцев в размере 5% от МЗП за каждый месяц в отдельности (в 2025-2024 г.г. – по 4250 тенге за каждый месяц).
Если пациент не планирует официального трудоустройства в ближайший год и не относится к льготным категориям, то целесообразно выбрать первый способ. Это позволит быть застрахованным на год вперед. Важно знать, что платежи проходят обработку в НАО «Правительство для граждан» в течение 2-3 рабочих дней, после чего плательщику присваивается статус.
- Я работаю, но при посещении поликлиник узнала, что у меня нет статуса в ОСМС, хотя организация делает все платежи вовремя. Выяснилось, что образовался пробел по взносам, когда я была два месяца на больничном. Как поступить в такой ситуации?
Действительно, когда работник находится на больничном более одного месяца, работодатель, как правило, производит выплаты в месяце, в котором были рабочие дни. Последующий период временной нетрудоспособности работник не получает дохода, следовательно обязательные платежи не производятся ввиду отсутствия облагаемой базы.
Для недопущения образования задолженности за этот период работнику необходимо оплатить взносы на ОСМС в качестве самостоятельного плательщика.
- Я работаю, но не имею статуса застрахованного, так как прошло всего 8 месяцев с момента официального трудоустройства. Мне сейчас нужна консультация профильного врача и лечение. Как поступить?
Статус застрахованного присваивается при наличии последовательных платежей за 12 прошедших или 12 будущих месяцев. Следовательно, в данном случае есть два варианта получения статуса застрахованного:
- произвести уплату взносов в качестве самостоятельного плательщика за недостающие 4 месяца из 12 прошедших (по 4250 тенге за каждый);
- дождаться прошествия 4 месяцев, в течение которых будут поступать взносы и отчисления от работодателя, для получения по итогу 12 последовательных платежей.
Поскольку работнику требуется медицинская помощь сейчас, следует выбрать первый вариант для получения статуса в настоящее время.
- Я работаю учителем и у меня отпуск 56 дней. Как моя организация должна вносить уплату по ОСМС, чтобы я не потеряла статус?
При начислении (исчислении) дохода, включающего период оплачиваемого трудового отпуска длительностью один или более одного календарного месяца, отчисления и взносы перечисляются с единовременно начисленной суммы дохода, охватывающей период отпуска, с разделением по месяцам, исчисленным пропорционально количеству дней отпуска.
То есть, если отпуск охватывает несколько месяцев, необходимо разделить платежи на ОСМС соответственно по периодам.
Например, работник будет в отпуске с конца июня до начала августа. В этом случае нужно, чтобы бухгалтер начислил и оплатил платежи не одной суммой, а за три разных периода – июнь, июль и август, пропорционально дням отпуска в этих месяцах.
- У меня есть ТОО, на данный момент по нему нет доходов. Но у меня остались неоплаченные месяцы. Могу ли я внести оплату за этот период как самостоятельный плательщик?
Если гражданин является учредителем ТОО, то он оплачивает взносы за себя в качестве самостоятельного плательщика в размере 5% от МЗП (в 2024-2025 г.г. по 4250 тенге за каждый месяц).
Если же он числится работником данного ТОО (например, директором), то необходимо произвести уплату как за работника: 2% взносы и 3% отчисления.
- Пациент неверно оплатил платежи как самостоятельный плательщик. Можно ли доплатить недостающую сумму?
Да, можно доплатить разницу через отделения банков второго уровня, либо кассу Казпочты, указав нужный период, за который производится оплата.
- Нужно ли платить за ОСМС индивидуальному предпринимателю, если он входит в льготную категорию граждан?
Взносы на ОСМС уплачиваются ИП в соответствии с Законами РК «Об обязательном социальном медицинском страховании» и «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (за исключением приостановивших представление налоговой отчетности или признанных бездействующими).
Индивидуальный предприниматель не уплачивает взносы и отчисления, если является лицом из следующих категорий: дети (в возрасте до 18 лет); получатели пенсионных выплат, в том числе участники и инвалиды ВОВ; многодетные матери, награжденные подвесками «Алтын алқа», «Күміс алқа» или получившие ранее звание «Мать-героиня», а также награжденные орденами «Материнская слава» I и II степени; лица с инвалидностью; лица, обучающиеся по очной форме обучения в организациях среднего, технического и профессионального, послесреднего, высшего образования, а также послевузовского образования.
***
Напомним, проверить статус в ОСМС можно через сайт Фонда https://msqory.kz/, @SaqtandyrýBot в Telegram и мобильные приложения:
- Qoldau 24/7
- Damumed
- Halyk
- BCC.KZ
- Kaspi.kz
- Freedom SuperApp
- Bereke bank
Также на сайте egov.kz доступна государственная услуга «Выдача информации об участии в качестве потребителя медицинских услуг и о перечисленных суммах отчислений и (или) взносов в системе обязательного социального медицинского страхования».
Филиал по области Жетісу НАО «Фонд социального медицинского страхования»
