Авторлар:Казиева Раушан – ота жасау блогының мейірбикесі
Боранханова Гулстан – хирургия бөлімінің палаталық мейірбикесі
Аксамбаева Баян – тіркеу бөлімінің мейірбикесі,
ШЖҚ МКК «Ақсу аудандық орталық ауруханасы«
Кіріспе
Алғашқы медициналық көмек – адамның өмірін сақтап қалуда маңызды рөл атқаратын негізгі медициналық шаралар кешені. Төтенше жағдайлар, жарақаттар, жүрек тоқтауы немесе анафилактикалық шок сияқты жағдайларда уақтылы және дұрыс көрсетілген алғашқы көмек пациенттің өмірін құтқаруға көмектеседі.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) деректері бойынша, дұрыс көрсетілген алғашқы медициналық көмек жарақат алған немесе кенеттен ауырған науқастардың өлім қаупін 50 пайызға төмендетеді. Медициналық мекемелерде алғашқы көмекті ең алдымен мейірбикелер көрсетеді, сондықтан олардың бұл саладағы біліктілігі аса маңызды.
Бұл мақалада мейірбикенің алғашқы медициналық көмек көрсету дағдылары, негізгі алгоритмдері мен әдістері қарастырылады.
Алғашқы медициналық көмектің маңыздылығы
Кенеттен болатын медициналық жағдайларда алғашқы көмек көрсетудің негізгі міндеттері:
Өмірге қауіп төндіретін жағдайды тұрақтандыру
Жағдайдың асқынуының алдын алу
Пациентті медициналық мекемеге жеткізгенге дейін оған барынша көмек көрсету
Мейірбикенің кәсіби деңгейі, жылдам әрекет етуі және дұрыс алгоритмді қолдануы науқастың өміріне тікелей әсер етеді.
Мейірбикенің алғашқы медициналық көмек көрсету дағдылары
- Жүрек-өкпе реанимациясы (ЖӨР)
Жүрек-өкпе реанимациясы – жүрек тоқтаған жағдайда өмірді құтқару шарасы.
Негізгі қадамдар:
Науқастың есін тексеру. Егер ол жауап бермесе, көмек шақыру.
Тыныс алуын бағалау. Егер науқас демалмаса, жасанды тыныс алдыруды бастау.
Кеудені компрессиялау. Жүрек тоқтаған кезде 30 рет кеудеге басу (тереңдігі 5-6 см).
Жасанды тыныс беру. Ауызға ауыз әдісімен 2 рет үрлеу.
Компрессия мен тыныс алдыруды 30:2 қатынасында қайталау.
ЖӨР жылдам және сапалы орындалса, пациенттің өмірін сақтап қалу мүмкіндігі артады.
- Анафилактикалық шок кезінде көмек көрсету
Анафилаксия – ағзаның аллергенге қатты реакциясы, ол тыныс алудың қиындауына, жүрек соғысының әлсіреуіне әкелуі мүмкін.
Көмек көрсету тәртібі:
Аллергенмен байланысты тоқтату
Науқасты жатқызып, аяқтарын көтеру
Адреналин (эпинефрин) 0,3-0,5 мг бұлшықетке енгізу
Тыныс алуын бақылау, қажет болса оттегі беру
Дереу жедел жәрдем шақыру
- Тыныс алу жолдарының бітелуінде көмек көрсету (Хаймлих әдісі)
Егер науқастың тыныс алу жолдары бітеліп, дем ала алмаса, шұғыл көмек қажет.
Әдісі:
Науқастың артына тұрып, белін екі қолмен құшақтау.
Бір қолды жұдырықтап, кіндік тұсына қою.
Екінші қолмен жұдырықтан ұстап, күрт жоғары қарай басу.
Бұл әрекетті бөгде зат шыққанша бірнеше рет қайталау.
Хаймлих әдісі тұншығу жағдайында өмірді құтқарудың тиімді тәсілі.
- Қан кету кезінде алғашқы көмек
Қатты қан кету жағдайында жылдам әрекет ету қажет, себебі үлкен қан жоғалту өмірге қауіп төндіруі мүмкін.
Көмек көрсету тәртібі:
Жараға таза мата немесе стерильді таңғыш қою
Қан кетіп жатқан тамырдың үстінен қысым жасау
Егер қан тоқтамаса, жгут қолдану (1-1,5 сағаттан аспауы тиіс)
Жедел жәрдем шақыру
- Термиялық және химиялық күйіктер кезіндегі алғашқы көмек
Күйік дәрежесіне байланысты алғашқы көмек көрсетіледі.
Термиялық күйік кезінде:
Күйген аймақты салқын ағын суға 10-15 минут ұстау
Стерильді таңғышпен жабу
Май немесе майлы жақпа қолданбау
Жедел жәрдем шақыру (ІІІ және IV дәрежелі күйік кезінде)
Химиялық күйік кезінде:
Теріні ластанудан дереу тазалау
Зиянды затқа байланысты 10-30 минут бойы сумен шаю
Антисептик қолдану, стерильді таңғыш салу
- Электр тогымен зақымданған кезде алғашқы көмек
Электр тогының әсерінен жүрек тоқтауы, тыныс алудың қиындауы, күйік пайда болуы мүмкін.
Алғашқы көмек көрсету:
Алдымен ток көзін ажырату
Науқастың есін тексеру
Егер жүрек соғысы мен тыныс алу тоқтаса, ЖӨР бастау
Жедел жәрдем шақыру
- Жарақаттар мен сүйек сынулары кезінде көмек көрсету
Сынықтар ауырсынумен, ісінумен және қозғалыстың шектелуімен байқалады.
Көмек көрсету:
Сынған аймақты қозғалтпау
Дәке немесе таңғышпен иммобилизация жасау
Науқасты жарақат бөлімшесіне жеткізу
Қорытынды
Мейірбикелердің алғашқы медициналық көмек көрсету дағдылары – медициналық көмектің ажырамас бөлігі. Олар шұғыл жағдайларда науқастың өмірін сақтап қалуда басты рөл атқарады.
Дұрыс әрі жылдам көрсетілген алғашқы көмек көптеген ауыр асқынулардың алдын алып, пациенттің сауығу процесін жеңілдетеді. Сондықтан мейірбикелердің білімі мен тәжірибесі әрдайым жетілдіріліп отыруы тиіс.
