Авторы: Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике; Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике; Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии», медбрат
Кіріспе
Медицинадағы кез келген манипуляция пациенттің денсаулығына ықпал ететін маңызды процедура болып табылады. Сондықтан қауіпсіздік шараларын сақтау – медициналық қызметкерлер үшін басты міндет. Медициналық манипуляциялардың дұрыс орындалуы инфекцияның алдын алу, асқынуларды болдырмау және пациенттің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге көмектеседі.
Бұл мақалада медициналық манипуляциялар кезіндегі негізгі қауіпсіздік ережелері, медициналық қызметкерлердің жауапкершілігі және инфекцияның алдын алу шаралары қарастырылады.
1. Медициналық манипуляция кезіндегі қауіпсіздік қағидалары
Медициналық процедураларды орындау барысында “Зиян келтірме” қағидасын ұстану қажет. Қауіпсіздікті қамтамасыз ететін негізгі талаптар:
1.1. Қол гигиенасы және жеке қорғаныс құралдары
- Медициналық манипуляция алдында және кейін қолды мұқият жуу және антисептикпен өңдеу.
- Процедура түріне қарай бір реттік немесе стерильді қолғаптарды пайдалану.
- Қанмен және биологиялық сұйықтықтармен жұмыс істегенде бетперде, қорғаныш көзілдірігі және халат кию.
1.2. Инфекциялық қауіпсіздік және стерильділік
- Манипуляция барысында тек стерильді құрал-жабдықтар қолданылуы тиіс.
- Инъекция, катетер қою, жараны өңдеу сияқты процедураларда асептика және антисептика ережелерін сақтау.
- Бір реттік шприцтер мен инелерді қайта қолдануға тыйым салынады.
- Қолданылған медициналық құралдарды зарарсыздандыру және утильдеу ережелеріне сай жою.
1.3. Дұрыс инъекциялық техника және манипуляцияны орындау
- Инъекциялар (көк тамырішілік, бұлшықетішілік, теріастылық) нақты алгоритм бойынша жасалуы тиіс.
- Пациентке процедура алдында түсіндіру жұмыстарын жүргізу.
- Инъекциядан кейін науқастың жағдайын бақылау, мүмкін болатын реакцияларды (аллергия, анафилаксия) ескеру.
1.4. Медициналық құрал-жабдықтарды дұрыс пайдалану
- Манипуляцияға дейін барлық құралдардың жарамдылығын тексеру.
- Катетерлер, дренаждар, инфузиялық жүйелерді орнату кезінде нұсқаулықтарды қатаң сақтау.
- Бір рет қолданылатын құралдарды қайта пайдаланбау.
2. Медициналық манипуляция кезіндегі инфекциялық қауіптер
Медициналық процедуралар кезінде инфекциялық аурулардың таралу қаупі жоғары. Бұл инфекциялар екі түрге бөлінеді:
2.1. Науқасқа жұғу қаупі
- Аспаптардың жеткілікті түрде стерильденбеуі инфекцияның негізгі көзі болуы мүмкін.
- Инъекциялық процедуралар дұрыс орындалмаса, гепатит В, С, ВИЧ сияқты қан арқылы жұғатын инфекциялар таралуы мүмкін.
- Ашық жараларды дұрыс өңдемеу бактериялық инфекциялардың дамуына әкеледі.
2.2. Медициналық қызметкерге жұғу қаупі
- Медициналық қызметкерлер қанмен немесе басқа да биологиялық сұйықтықтармен байланыста болған кезде жеке қорғаныс құралдарын (қолғап, бетперде, көзілдірік) пайдаланбау арқылы инфекция жұқтыру қаупіне ұшырайды.
- Инелермен немесе басқа да үшкір құралдармен байқаусыз жарақат алу – қауіпті аурулардың таралуына себеп болуы мүмкін.
Алдын алу шаралары:
- Инелер мен үшкір құралдарды қауіпсіз пайдалану және арнайы контейнерлерге жою.
- Егер теріге немесе шырышты қабықтарға қан немесе басқа биологиялық сұйықтық түссе, дереу антисептикалық өңдеу жүргізу.
- Қан арқылы жұғатын инфекциялардың алдын алу үшін егу (гепатит В қарсы вакцинация) жасау.
3. Медициналық манипуляциялар кезіндегі пациент қауіпсіздігі
3.1. Пациентті процедураға дайындау
- Науқасқа процедураның мәні, оның мақсаты мен ықтимал әсерлері туралы ақпарат беру.
- Пациенттің аллергиялық реакциялары немесе қарсы көрсеткіштері бар-жоғын анықтау.
- Инъекция немесе емдік процедура алдында пациенттің келісімін алу.
3.2. Аллергиялық және анафилактикалық реакциялардың алдын алу
- Дәрілік заттарды енгізгеннен кейін пациенттің реакциясын бақылау.
- Егер анафилаксия немесе аллергиялық реакция пайда болса, жедел жәрдем көрсету.
- Медициналық кабинетте алғашқы көмек көрсетуге арналған дәрі-дәрмектердің (адреналин, антигистаминдер, кортикостероидтар) болуы.
3.3. Процедурадан кейінгі бақылау
- Инъекция немесе манипуляциядан кейін науқастың жалпы жағдайын қадағалау.
- Операция немесе инвазивті процедурадан кейінгі күтімді түсіндіру.
- Науқасқа үй жағдайында өзін қалай ұстау керектігін және асқынулар пайда болған жағдайда кімге жүгіну қажет екенін түсіндіру.
4. Қауіпсіздік шараларын сақтау – медициналық қызметкердің кәсіби міндеті
Медициналық манипуляцияларды орындау барысында қауіпсіздік ережелерін сақтау тек пациенттер үшін ғана емес, медициналық қызметкерлер үшін де маңызды.
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін:
- Барлық процедураларды стандарттарға сай орындау.
- Жеке қорғаныс құралдарын үнемі пайдалану.
- Медициналық құрал-жабдықтарды дұрыс залалсыздандыру.
- Пациенттің және медициналық қызметкерлердің денсаулығын қорғауға бағытталған ережелерді сақтау.
Қорытынды
Медициналық манипуляциялардың қауіпсіздігі – медициналық қызметкерлердің басты міндеттерінің бірі. Гигиеналық талаптарды орындау, асептика және антисептика қағидаларын сақтау, пациенттің жағдайын мұқият бақылау арқылы медициналық персонал науқастардың денсаулығын қорғап қана қоймай, өздерінің де қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Медициналық қызметкерлердің кәсібилігі мен жауапкершілігі жоғары болған сайын, медициналық көмектің сапасы артып, пациенттердің сауығу мүмкіндігі жоғарылай түседі.
