Автор: Кейкуатова Асель Шагмарановна Мейірбике, ШЖҚ«Қарасай клиникалық көп бейінді орталық аудандық ауруханасы» КМК Жарақат бөлімшесі
Бұл агрессивті химиялық заттармен, жылу немесе сәулелік факторлармен көздің қабығына, қорғаныс және бағынышты аппараттарына жедел жарақат.
Себептері
Көздің химиялық күйіктерінің шамамен 40% – ы осы органның шырышты қабығының әртүрлі сілтілермен, 10% — концентрацияланған қышқылдармен байланысуына байланысты. Барлық басқа жағдайларда көздің күйіп қалуы құрылыс бояуларымен, лактармен, тұрмыстық аэрозольдермен, жеке өзін-өзі қорғау құралдарымен, кірпіктерді бояуға арналған бояумен, улы өсімдіктермен, гербицидтермен, инсектицидтермен абайсызда жұмыс істеуге байланысты. Кейде мұндай жарақаттар осы мақсаттарға арналмаған ерітінділерді көзге қате енгізу нәтижесінде пайда болады.
Сілті көздің шырышты қабығына түскенде колликвациялық некроз дамиды, бұл жасуша мембраналарының гидролизінің дамуына, жасушалардың өлуіне, тіндердің ферментативті жойылуына байланысты. Пайда болған некроздың тереңдігі мен мөлшері, әдетте, агрессивті агентпен тікелей байланыс аймағының мөлшерінен асады, осыған байланысты зақымданудың ауырлығы туралы сенімді ақпаратты 48, кейде 72 сағаттан кейін алуға болады.
Көз қышқылмен байланысқан кезде коагуляциялық некроз дамиды, ол жасуша ақуыздарының денатурациясымен және қышыманың пайда болуымен көрінеді, олардың өзгеруі әлсіз немесе болмауы мүмкін. Қышқылмен күйген кезде көздің одан әрі зақымдануы токсикалық реакцияға және қайталама инфекцияның қосылуына байланысты қабынумен байланысты.
Көздің термиялық күйіктері Жоғары температуралы агенттермен, мысалы, қайнаған сумен, бумен, ыстық маймен, жалынмен, балқытылған металл бөлшектерімен, жанғыш және жанғыш қоспалармен байланысқан кезде пайда болады. Кейде көздің термиялық зақымдануы терінің күйіп қалуымен біріктіріледі. Көздің термиялық күйігі коагуляциялық некроздың дамуымен сипатталады.
Көздің радиациялық күйіктеріне инфрақызыл немесе ультракүлгін сәулелермен, сондай-ақ иондаушы сәулелермен көру органының зақымдануы жатады.
Симптомдары
Жеңіл күйік кезінде науқаста зардап шеккен көздің өткір ауыруы, тіндердің қызаруы және қалыпты ісінуі, оған бөтен дененің ену сезімі, бұлыңғыр көру бар. Көздің шырышты қабығына термиялық әсер ету кезінде көз саңылауының рефлекторлық жабылуы пайда болады, осыған байланысты зақымдану тек қабақтың тіндерімен шектелуі мүмкін. Жалынмен байланысқан жағдайда кірпіктер жанады, бұл кейіннен кірпіктердің дұрыс өсуіне әкелуі мүмкін.
Көздің қатты күйіктерінде конъюнктивалық некроздың дамуы және склераның әсер етуі мүмкін. Мұндай зақымданулармен ойық жаралы ақау пайда болады, ол кейіннен тыртықталып, қабақ пен көз алмасының арасында синтезделеді. Қабақтың күйіп қалуымен лакримация, фотофобия, блефароспазм және ауыр жағдайларда нейротрофиялық кератит және қабақтың бұлдырауы пайда болуы мүмкін. Көру функциясының өзгеруі көздің күйіп қалуының ауырлығына байланысты, ол көру қабілетінің аздап төмендеуінен оның толық жоғалуына дейін көрінуі мүмкін.
Диагностика
Диагноз қою емес, ерекше бір қиындықтар ұсынады. Диагноз қою кезінде анамнез және физикалық тексеру туралы мәліметтер жеткілікті. Зақымдану дәрежесін бағалау және одан әрі терапиялық тактиканы анықтау үшін науқасқа сауалнама, сыртқы тексеру, офтальмоскопия, флюоресцеинмен боялған биомикроскопия, қабақтың ойық жарасының ақауларын анықтау, жалпы және биохимиялық қан анализі тағайындалуы мүмкін.
Емдеу
Көздің күйіп қалуын емдеу зардап шеккен адамға жедел көмек көрсетуден басталады, бұл көзді суық сумен ұзақ уақыт жууды білдіреді. Жеңіл күйіктермен бұл оқиға жеткілікті болуы мүмкін. Жаппай және терең зақымдану үшін дәрі-дәрмектерді тағайындау қажет. Дәрі-дәрмектерден науқасқа детоксикация және қанның қалыпты реологиялық қасиеттерін қалпына келтіру үшін арнайы антидоттар, плазмалық алмастырғыштармен инфузиялық терапия тағайындалуы мүмкін.
Гемолитикалық синдром дамыған жағдайда зардап шегушіге эритроциттік массаны құю қосымша тағайындалуы мүмкін. Ауырсынуды жою үшін стероид емес қабынуға қарсы препараттарды, есірткі анальгетиктерін, тікелей антикоагулянттарды, кең спектрлі Бактерияға қарсы препараттарды тағайындау қажет.
Хирургиялық араласу тек қатты күйікке немесе қайталама инфекцияның қосылуына негізделген.
