Авторы: Батырбекова Анар Нурлановна – процедуралық медбике
Исмаилова Айнур Маратовна – процедуралық медбике
Мухаметқалиева Жансая Бақытқызы – учаскелік медбике
ГКП на ПХВ «Аксуская аудандық орталық ауруханасы», Поликлиника
Кіріспе
Кіндік жарығы (кіндік грыжасы) — құрсақ қабырғасының ортаңғы сызығындағы әлсіздік нәтижесінде ішкі ағзалардың, көбіне ішек ілмектерінің немесе май тіндерінің іш қуысы арқылы сыртқа қарай шығып кетуімен сипатталатын патологиялық жағдай. Бұл аномалия кез келген жастағы адамдарда кездесуі мүмкін, бірақ көбіне нәрестелер мен артық салмақты ересектер арасында жиі тіркеледі.
Патогенезі және себептері
Жаңа туған нәрестелерде кіндік бауы арқылы өтетін арна (саңылау) туғаннан кейін жабылуы тиіс. Бұл процесс бұзылған жағдайда кіндік жарығы дамуы мүмкін. Ересектерде жарық ішішілік қысымның жоғарылауынан пайда болады. Мұндай қысым мынадай факторлардың әсерінен артады:
- Көп жүктілік
- Артық салмақ және семіздік
- Бұрын жасалған іш қуысы операциялары
- Перитонеальды диализдің ұзақ мерзімді қолданылуы
- Асцит (іш қуысында сұйықтықтың жиналуы)
Қауіп факторлары
Кіндік жарығына бейімділік келесі жағдайларда жоғарылайды:
- Мерзімінен бұрын туған нәрестелер
- Туу кезінде дене салмағы төмен болған балалар
- Көп босанған әйелдер
- Артық салмағы бар ересектер
- Созылмалы іш қату немесе жөтел
- Ауыр физикалық жүктеме
Клиникалық белгілері
- Нәрестелерде:
Кіндік жарығы жылау, жөтел немесе күшену кезінде кіндік аймағында дөңестің пайда болуымен сипатталады. Бұл жағдай көп жағдайда ауыртпалықсыз және демалу кезінде дөңестік өздігінен жойылады. - Ересектерде:
Кіндік жарығы көбіне іштің төменгі аймағында жайсыздық, ауырлық сезімі және сыртқы көрінетін дөңестікпен білінеді. Кейде ауырсыну, іш қату немесе іштің шаншуы сияқты белгілермен көрінуі мүмкін.
Асқынулары
Кіндік жарығы сирек жағдайда, бірақ келесі ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін:
- Инкарцерация (қысылу) – іш тіндері жарық саңылауында қысылып, іш қуысына қайта оралмай қалады.
- Странгуляция – қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы нәтижесінде ішектің бір бөлігі некрозға ұшырауы.
- Ішек өтімсіздігі және ішек ишемиясы.
- Перитонит – инфекцияның іш қуысына таралуы.
Бұл асқынулар шұғыл хирургиялық көмек көрсетуді талап етеді.
Диагностика
Кіндік жарығын диагностикалау дәрігердің физикалық тексеруі және қосымша зерттеулер арқылы жүзеге асады:
- Пальпация – іш қабырғасындағы дөңестікті тексеру.
- УДЗ немесе КТ – жарықтың мөлшерін және құрамын анықтау.
- Функционалдық сынамалар – іш бұлшықеттерінің жағдайын бағалау.
Емдеу тәсілдері
- Балаларда:
Көп жағдайда жарық балаларда 4–5 жасқа дейін өздігінен жойылады. Операция келесі жағдайларда ғана ұсынылады:- Дөңестік 2 жасқа дейін кішіреймейді.
- Саңылау 1.5–2 см-ден үлкен.
- Қайталанатын ауырсыну немесе асқыну белгілері бар.
- Ересектерде:
Кіндік жарығы ересектерде өздігінен жойылмайды, сондықтан хирургиялық ем – жалғыз тиімді әдіс. Хирургиялық араласу жалпы анестезиямен жасалады және шамамен 30–45 минутқа созылады.
Операция барысында:- Грыжа қапшығы ашылып, ішкі тіндер іш қуысына қайтарылады.
- Грыжа саңылауы тігіліп, қажет болған жағдайда арнайы тор (эндопротез) орнатылады.
Операциядан кейінгі күтім
- Суды 10 күнге дейін тигізбеу.
- 2–4 апта физикалық белсенділікті шектеу.
- Қайталама тексеру үшін дәрігерге бару.
- Жоғары дене қызуы, ісіну, ауырсыну, құсу немесе іш қату байқалса – дереу медициналық көмекке жүгіну қажет.
Қорытынды
Кіндік жарығы – кең таралған және ерте диагностика мен дұрыс ем қолданылған жағдайда оңай шешілетін патология. Көптеген жағдайларда асқынусыз өтеді, алайда инкарцерация немесе ішек некрозы сияқты ауыр жағдайлар даму мүмкіндігін ескеріп, уақтылы маманға жүгіну өте маңызды.
