Авторлар: Саякова Айгүл Жарылқасыновна, емханалық жалпы тәжірибелі мейірбике
Сейдахметова Майнұр Садуовна, екпе (егу) бөлмесінің мейірбикесі
Рақымбаева Майра Мыңжасарқызы, емханалық жалпы тәжірибелі мейірбике
ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Кіріспе
Қазіргі таңда медицина ғылымы жұқпалы аурулардың алдын алуға ерекше көңіл бөлуде. Оның ішінде вакцинация – адам өмірін қауіпті инфекциялардан қорғайтын ең тиімді әдіс болып есептеледі. Вакциналау арқылы көптеген аурулардың таралуы шектелді, ал кейбірі мүлде жойылып кетті (мысалы, шешек). Қазақстанда вакцинациялауды реттеп отыратын негізгі құжат – бұл Ұлттық егу (иммундау) күнтізбесі. Бұл күнтізбе — халықтың денсаулығын сақтау мақсатында бекітілген, әр жаста жүргізілетін екпелер тізімі көрсетілген бағдарлама.
Иммундау күнтізбесінің мәні
Иммундау күнтізбесі – бұл баланың туған сәтінен бастап, белгілі бір жас кезеңдерінде алуы тиіс екпелерінің нақты уақытын көрсететін жоспар. Бұл күнтізбе ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығымен бекітіледі және уақыт өте келе ғылыми дәлелдерге сүйене отырып жаңартылып отырады.
Күнтізбеге сәйкес, бала өмірінің алғашқы жылдарында – оның иммундық жүйесі әлсіз болған кезеңде – ең маңызды және міндетті вакциналар егіледі. Бұл кезеңде ағзаға инфекцияға қарсы иммунитет қалыптастыру үшін арнайы кесте бойынша бірнеше рет вакцина егіледі және кейбір вакциналар уақыт өте келе қайта егіледі (ревакцинация).
Міндетті түрде жүргізілетін вакцинациялар
Қазақстан Республикасының Ұлттық егу күнтізбесіне енгізілген вакциналар мыналар:
Вирусты гепатит B – бұл бауырды зақымдайтын қауіпті вирус. Жаңа туған нәрестеге өмірінің алғашқы 24 сағат ішінде салынады.
Туберкулезге қарсы БЦЖ вакцинасы – нәрестеге туғаннан кейінгі 3–7 күн ішінде егіледі. Бұл ауыр өкпе туберкулезінің алдын алады.
АКДС вакцинасы – дифтерия, сіреспе және көкжөтелге қарсы кешенді вакцина. Баланың 2, 3, 4 және 18 айында салынады.
Полиомиелитке қарсы вакцина – бұл ауру жүйке жүйесін зақымдап, сал ауруына әкелуі мүмкін. Екпе бірнеше рет, әртүрлі жас кезеңдерінде жүргізіледі.
Хиб-инфекцияға қарсы вакцина – тыныс алу жолдарының, менингит пен өкпенің қабынуына себеп болатын бактериядан қорғайды.
Қызылша, қызамық және эпидемиялық паротитке (шошқа мойын) қарсы ҚҚП вакцинасы – бұл вирустар баланың жүйке жүйесін, буындарын, жүрек пен басқа органдарын зақымдауы мүмкін. Бірінші рет 12 айда, екінші рет 6 жаста салынады.
Пневмококк инфекциясына қарсы вакцина – бұл бактерия өкпе, құлақ, ми қабынуын туындатады. 2, 4, 12 айда салынады.
Маусымдық тұмауға қарсы вакцина – күзде жүргізіледі. Қарт адамдар мен қауіп тобына кіретіндерге (созылмалы ауруы барлар) егіледі.
АДС-м вакцинасы – ересектерге 16 жастан бастап әр 10 жыл сайын сіреспе мен дифтерияға қарсы егіледі.
COVID-19 вакцинасын егу эпидемиологиялық жағдайға байланысты жүргізіледі, ол да міндетті вакциналардың бірі болып есептеледі.
Вакцинацияның жүргізілу тәртібі
Егудің алдында әрбір бала немесе ересек адамның денсаулығы тексеріледі. Мейірбике науқастың дене қызуын, шағымдарын, бұрынғы аллергиялық реакцияларын сұрайды. Егер адам дені сау болса, екпе егіледі. Вакцина салынғаннан кейін 30 минут медициналық бақылауда болуы тиіс. Бұл – мүмкін болатын аллергиялық реакциялардың алдын алу үшін қажет.
Вакцинаны сақтау мен тасымалдау кезінде «суық тізбек» ережесі қатаң сақталады. Бұл — вакцинаның тиімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ететін маңызды фактор. Бұл процеске де мейірбике жауапты.
Мейірбикенің рөлі
Егу бөлмесінде жұмыс істейтін мейірбике тек екпені ғана салмайды, ол – түсіндіруші, қолдаушы, кеңесші, бақылаушы. Әрбір ата-анаға вакцинацияның маңызын, қарсы көрсетілімдер мен күтілетін реакцияларды толық әрі түсінікті тілмен айтып беру – мейірбикенің кәсіби борышы.
Мейірбике:
егуден бұрын баланы немесе ересекті қарайды,
вакцинаның жарамдылық мерзімін, сақтау тәртібін тексереді,
егуден кейінгі асқынуларды бақылайды,
халықпен тығыз жұмыс жасап, иммундау туралы ақпарат береді.
Қорытынды
Иммундау – қоғамның инфекциялық аурулардан қорғануының негізгі тірегі. Уақтылы жасалған екпе – тек жеке адамның емес, тұтас қоғамның денсаулығын сақтауға бағытталған шара. Сондықтан да вакцинациялау жұмысында мейірбикенің біліктілігі мен жауапкершілігі ерекше орын алады. Әрбір ата-ана мен азамат вакцинацияның маңызын түсініп, медициналық ұсыныстарды орындаса, біз болашақ ұрпақты қауіпті аурулардан қорғай аламыз.
