Жыланның шағуы әлемнің көптеген аймақтарында өлім мен мүгедектіктің басты себептерінің бірі болып қала береді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) бұл мәселені безгек пен құтыру сияқты тропикалық аурулардың басымдылықтары қатарына енгізді. Алайда Сиэтлдегі Вашингтон университетінің ғалымдары жасанды интеллект (ЖИ) көмегімен жаңа ғылыми серпіліс жасады. Олар кобра, гадюка және басқа да қауіпті жыландардың уындағы өлімге әкелетін токсиндерді бейтараптандыра алатын мини-ақуыздар әзірледі.
Неліктен жыланның шағуы қауіпті?
Сурет: Ingo Schulz/Imagebroker via Getty
Жылан уының құрамында жүйке және бұлшықет жасушаларын зақымдап, параличке, тіндердің бұзылуына және ең ауыр жағдайда өлімге әкелетін әртүрлі ақуыз токсиндері бар. Бүгінгі күнгі емдеу әдістері, әдетте, арнайы жылан уымен иммунизацияланған жануарлардың қан сарысуынан жасалады, бірақ олардың бірнеше кемшілігі бар:
- Өндіріс қиындығы: қарсы препараттарды жасау ұзақ уақыт алады және қымбатқа түседі.
- Препараттардың тұрақсыздығы: оларды суықта сақтау қажет, бұл алыс аймақтарда қолжетімділікті шектейді.
- Шектеулі тиімділік: сарысулар әрқашан әмбебап емес және оларды дұрыс енгізу үшін кәсіби медициналық қызметкер қажет.
Жасанды интеллект жаңа қарсы препараттарды қалай жасайды?
Nature журналында жарияланған зерттеу жасанды интеллекттің ақуыздарды жобалау мүмкіндіктерін көрсетеді. Дэвид Бейкердің зертханасында әзірленген RFdiffusion алгоритмі секундтар ішінде токсиндермен байланысатын және олардың әсерін бейтараптандыратын мини-ақуыздарды жасай алады.
Бұл ақуыздар, «мини-байланыстар» деп аталады, жылан уының негізгі компоненттерін, соның ішінде паралич пен тіндердің бұзылуын тудыратын элементтерді бейтараптандыруға арнайы реттелген.
Зертханадағы жетістік
Токсинді бейтараптандыратын шағын ақуыздардың жұмыс схемасы.
Сурет: https://www.techinsider.ru/
- Дайындау
Ғалымдар алдымен ЖИ көмегімен жылан уының токсиндеріне мықтап бекітілетін ақуыздарды жасады. - Эксперименттер
Зертханалық сынақтарда мини-байланыстар токсиндерді сәтті блоктап, жасушаларды зақымданудан қорғады. - Жануарларға сынақтар
Ғалымдар тышқандарға өлімге әкелетін у дозасын енгізіп, оған қосымша мини-ақуыздарды қосты. Нәтижесінде барлық жануарлар аман қалды.
Мини-ақуыздардың артықшылықтары
- Тұрақтылық
Дәстүрлі қарсы препараттардан айырмашылығы, мини-байланыстарды суықта сақтау қажет емес, бұл оларды тасымалдау мен сақтауды жеңілдетеді. - Экономикалық тиімділік
Ақуыздарды бактериялардың көмегімен жаппай өндіруге болады, бұл препараттардың құнын төмендетеді. - Әмбебаптық
Әзірленген ақуыздар негізгі токсиндерді бейтараптандырады, ал болашақта мини-байланыстардан жасалған коктейльдер жылан уының барлық спектрін қамти алады.
Қарсы препараттардың болашағы
Ғалымдар жасалған ақуыздарды жетілдіріп, оларды клиникалық сынақтарға дайындауды жалғастыруда. Мақсат – әрбір адам қауіпті аймақта жүргенде өзімен бірге қолдануға дайын шприц алып жүріп, жылан шаққаннан кейін бірден енгізе алатындай препарат жасау.
Ғалымдардың сенімі мол: жасанды интеллекттің дамуы арқылы жаңа препараттар жылан шағуды емдеуді қауіпсіз, қолжетімді және әмбебап етеді. Жақын болашақта жылан уы өлім қаупін төндіруін тоқтатады деген үміт бар.
