Авторлар: Кангабылова Бану Муратбековна – операциялық блок медбикесі, Ақсу аудандық ауруханасы
Егизбаева Жанар Мырзахметовна – балалар консультациясы, учаскелік медбике,Ақсу аудандық ауруханасы
Солтанбаева Айнур Илибековна – учаскелік медбике, Көкөзек ауылы,Ақсу аудандық ауруханасы
Кіріспе
Медицина саласында шұғыл (жедел) жағдайлар – бұл адам өміріне тікелей қауіп төндіретін, дереу медициналық араласуды қажет ететін клиникалық көріністер. Мұндай сәттерде медициналық көмектің жылдам әрі сапалы көрсетілуі — пациенттің өмірін сақтап қалудың басты шарты. Ал алғашқы көмек көрсетуші ретінде мейірбикенің кәсіби даярлығы мен іс-әрекет алгоритмін нақты білуі – шешуші рөл атқарады.
Мейірбике ісіндегі жедел жағдайлар
Жедел жағдайлар әртүрлі себептермен туындайды: жүрек-қан тамыр жүйесі аурулары, тыныс жетіспеушілігі, аллергиялық реакциялар, жарақаттар, улану және т.б. Көбінесе кездесетін жағдайларға мыналар жатады:
Жүрек тоқтауы
Анафилактикалық шок
Гипертониялық криз
Бронхоспазм
Құрысу (судороги)
Жоғалту (обморок)
Гипогликемия
Улану
Жалпы әрекет алгоритмі (универсалды)
- Қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Өзіңіз бен айналадағы адамдардың қауіпсіздігін тексеріңіз
Науқасты қауіптен алыстатыңыз (егер мүмкіндік болса)
- Науқастың жай-күйін бағалау (АВСЕ алгоритмі бойынша)
А — airway – тыныс жолдарының ашықтығын тексеру
B — breathing – тынысын, кеуде қозғалысын бақылау
C — circulation – пульс, қан айналымын бағалау
E — exposure – толық қарау, жарақаттар мен бөртпелерді анықтау - Жедел жәрдем шақыру
103 нөміріне хабарласып, нақты мәлімет беру: орын, жағдай сипаттамасы, жасы - Алғашқы көмек көрсету
Қолдан келетін көмек көрсетіледі (ЖӨӨ – жүрек-өкпе реанимациясы, таңғыш, тыныс жолдарын ашу және т.б.)
Жекелеген жедел жағдайлар кезіндегі әрекет алгоритмдері
- Жүрек тоқтауы (клиникалық өлім)
Белгілері: есінен тану, тыныстың болмауы, пульстің жоғалуы
Әрекет:
Дереу көмек шақыру
Науқасты қатты жерге жатқызу
Жүрек-өкпе реанимациясын бастау:
30 рет көкіректі басу (кеуде 5–6 см төмендеуі керек)
2 рет жасанды тыныс беру (ауызға ауыз немесе ауызға бетперде арқылы)
ЖҚР 5 цикл жасап, жағдайды қайта бағалау
- Анафилактикалық шок
Белгілері: тыныстың қиындауы, тамақтың ісінуі, қан қысымының күрт төмендеуі, есінен тану
Әрекет:
Жедел түрде адреналин енгізу (0,3–0,5 мл бұлшықетке)
Оттегі беру
Пульс пен қан қысымын бақылау
Төменгі аяқтарын көтеріп жатқызу
Дәрігерге жағдайды баяндап, әрі қарайғы емді ұйымдастыру
- Гипогликемия (қандағы қанттың төмендеуі)
Белгілері: тершеңдік, діріл, әлсіздік, шатасқан сөйлеу, естен тану
Әрекет:
Есі бар науқасқа – тәтті су, шырын, глюкоза таблеткасы
Есі жоқ науқасқа – 40% глюкоза ерітіндісін көктамырға енгізу
Қан қантын өлшеу
Қайталама гипогликемияның алдын алу
- Гипертониялық криз
Белгілері: бас ауыру, жүрек қағу, мұрыннан қан кету, көз алдында «шарлар», қысымның көтерілуі
Әрекет:
Науқасты отырғызып, тыныштандыру
Қан қысымын өлшеу
Дәрігер нұсқауына сәйкес гипотензивті дәрі беру (каптоприл, нифедипин)
Тынысты бақылау
- Талып қалу (обморок)
Белгілері: кенеттен есінен тану, бұлшықет тонусының жоғалуы
Әрекет:
Науқасты шалқасынан жатқызу
Аяқтарын көтеру
Қауіпсіз жағдай жасау
Қажет болса – аммиак иіскету немесе жасанды тыныс
Жиі кездесетін қателіктер
Қателік Салдары
Көмек кеш көрсетілуі Ми гипоксиясы, өлім
Жедел жәрдемге нақты ақпарат бермеу Диагноз қою мен емдеуде кідіріс
Науқасты дұрыс жатқызбау Тыныс жолдарының жабылуы
Көмекті өз бетінше тоқтату Қайталама асқыну немесе өлім
Қорытынды
Жедел жағдайлар кезіндегі мейірбикенің рөлі – өмір мен өлім арасындағы шешуші фактор. Ол:
Клиникалық ойлауға қабілетті
Тез шешім қабылдай алатын
Стандартты әрекет алгоритмдерін нақты меңгерген болуы тиіс.
Тұрақты симуляциялық жаттығулар, шұғыл көмек көрсету бойынша біліктілікті арттыру — заманауи мейірбике қызметінің маңызды бөлігі.
Науқастың өмірі – мейірбикенің қолындағы сенімділік пен кәсіпқойлықта.
