Автор: Касенова Сания Умиргалиевна Нәрестелер бөлімінің медбикесі
Мухамеджанова Назгуль Болатовна Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
Бимолданова НазгульОлжабековна Жансақтау нәрестелер бөлімінің аға медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы
Кіріспе
Жаңа туған нәрестелердің терісіндегі және көз айналасындағы жеңіл сары реңктің пайда болуы – бұл қан құрамындағы билирубин деңгейінің уақытша жоғарылауы нәтижесінде байқалатын құбылыс. Физиологиялық сарғаю деп аталатын бұл жағдай әсіресе 38 аптадан кем туылған және кейбір емшек сүтімен қоректенетін нәрестелерде жиі кездеседі. Нәрестенің бауырының толық дамымауынан билирубинді тиімді тазарта алмауы осы құбылыстың негізгі себебі болып табылады.
Физиологиялық сарғаюдың себебі
Нәрестелерде туылған кезде қызыл қан жасушаларының саны ересектерге қарағанда көп, ал олардың ыдырау қарқыны тез болады. Осы үрдіс нәтижесінде билирубин – қызыл қан жасушаларының ыдырауынан босатылатын сары пигмент пайда болады. Бауырдың жетілмеген функциясы қандағы билирубинді жеткілікті мөлшерде тазарта алмағандықтан, оның деңгейі уақытша жоғарылап, тері мен көздің сары түске боялуына әкеледі.
Симптомдары
Физиологиялық сарғаю әдетте туғаннан кейінгі екінші-үшінші күндерден байқалады. Негізгі белгелері:
- Терінің және көздің ақтарының сары реңкке ие болуы.
- Нәрестенің кейбір аймақтарын (мысалы, маңдай, мұрын) басқан кезде тері сары болып көрінуі.
Нәрестені жақсы табиғи күндізгі жарықта тексеру ұсынылады, бұл сарғаюдың деңгейін дәлірек бағалауға мүмкіндік береді.
Алдын алу шаралары
Сарғаюдың алдын алу үшін нәрестенің дұрыс тамақтануын қамтамасыз ету маңызды. Негізгі шаралар:
- Емшекпен емізу: Жаңа туған нәресте күніне 8-12 рет емізіліп, жеткілікті мөлшерде қоректендірілуі тиіс. Бұл жағдай ішек арқылы билирубиннің шығарылуын ынталандырады.
- Жасанды тамақтандыру: Егер нәресте жасанды сүтпен қоректенсе, алғашқы аптада 2-3 сағат сайын шамамен 30-60 мл сүт қоспасы берілуі ұсынылады.
- Жүйелі неонатальді күтім: Ата-ана мен медициналық қызметкерлер нәрестенің жағдайын тұрақты бақылап, қажет болған жағдайда қосымша тамақтандыру немесе басқа профилактикалық шараларды қолдануы керек.
Емі
Физиологиялық сарғаюдың көпшілігі өздігінен өтеді, алайда кейбір жағдайларда емдеу қажет болуы мүмкін. Негізгі емдеу әдістері:
- Фототерапия (жарық терапиясы): Нәрестені көк-жасыл спектрдегі жарыққа шығару арқылы билирубин молекулаларының құрылымын өзгертіп, олардың организмнен шығарылуын жеңілдетеді. Емдеу кезінде нәресте тек арнайы қорғаныс көзілдірігін киеді.
- Иммуноглобулинді инфузия: Ана мен баланың қан тобы арасындағы сәйкессіздік салдарынан пайда болған жағдайларда антидене деңгейін реттеу мақсатында қолданылуы мүмкін.
- Алмасу трансфузиясы: Сирек кездесетін және ауыр сарғаю кезінде, басқа емдеу әдістеріне жауап бермеген жағдайда қан алмастыру процедурасы жүргізіледі.
Медбикенің рөлі
Медбикелердің жаңа туған нәрестелерді күту мен сарғаюды бақылаудағы рөлі аса маңызды. Олар:
- Нәрестенің физиологиялық жағдайын тұрақты қадағалап, қан анализдері арқылы билирубин деңгейін бақылауға жауап береді.
- Ата-аналарға сарғаюдың табиғаты, алдын алу және емдеу шаралары туралы түсінікті ақпарат береді.
- Тамақтану режимін ұйымдастыруға және қажетті профилактикалық шараларды жүргізуге көмектеседі.
- Емдеу барысында фототерапияның дұрыстығын қамтамасыз етіп, нәрестенің жай-күйін үздіксіз бақылауда ұстайды.
Қорытынды
Жаңа туған нәрестелердің физиологиялық сарғаюы көбіне қалыпты құбылыс болып табылады және дұрыс неонатальді күтім мен профилактикалық шаралар арқылы бақылауға алынуы мүмкін. Ата-аналар мен медициналық қызметкерлердің бірлескен еңбегі, емшекпен немесе жасанды тамақтандыруды дұрыс ұйымдастыру, сондай-ақ қажет жағдайда фототерапия сияқты заманауи емдеу әдістерін қолдану нәрестенің денсаулығын жақсартуға және болашақ дамуына оң әсерін тигізеді.
