Автор: Кейкуатова Асель Шагмарановна, Мейірбике,
ШЖҚ«Қарасай клиникалық көп бейінді орталық аудандық ауруханасы»
КМК Жарақат бөлімшесі
Жоғарғы жақ пен жақ-бет аймағының қатерлі ісігі — науқастардың медициналық көмекке кеш жүгіну қою және кеш емдеу салдарынан өлімге әкелуі мүмкін қауіпті ауру. Қазақстанда жыл сайын 300-ден астам қазақстандықтар жақ-бет және ауыз аймағының қатерлі ісігі диагнозымен ауырады.
Аурудың себептері және қауіп факторлары:
Жоғарғы жақ пен жақ-бет аймағының ісіктері ұзақ уақыт бойы мұрын қуысы мен қосалқы синустардың іріңді-қабыну аурулары (синуситтер, этмоидиттер, полипозды-іріңді синуситтер және т.б.) аясында дамиды. Өкінішке орай, пациенттер уақтылы медициналық көмекке жүгінбейді немесе өзін-өзі емдеумен айналысады. Кеш емделуге байланысты дәрігерлер қатерлі ісік диагнозы күмән тудырмайтын жағдайларға тап болады.
Тәуекел факторларына мыналар жатады:
- Темекі шегу;
- Алкогольді ішімдіктерді теріс пайдалану;
- Тұқым қуалайтын бейімділік, генетикалық мутация;
- Адам папилломасы вирусы;
- Әлсіреген иммунитет;
- Шырышты қабықтардың созылмалы аурулары;
- Шырышты қабықтарға тұрақты зақым келтіру.
Жақ-бет аймағының қатерлі ісігінің белгілері:
- Мұрынның бітелуі (гаймор синусының эпителийінен ісік пайда болған кезде);
- Мұрын арқылы тыныс алу қиындықтары;
- Қан ұйығыштары бар шырышты ағындылардың пайда болуы;
- Бас ауруы (ауырсынуды қабылдағаннан кейін ыңғайсыздық іс жүзінде жойылмайды);
- Көз аумағындағы терінің ұйып қалуы;
- Тістердің босаңсуы;
- Көзден жас ағудың пайда болуы;
- Тіс ауруы;
- Бет әлпетіндегі қиындық;
- Ауыздан жаман иіс;
- Кенеттен салмақтың жоғалуы;
- Тәбеттің жоғалуы;
- Қан кететін ауыз қуысында жаралардың дамуы;
- Жақ сүйектерін жабу проблемалары;
- Экзофтальмоздың дамуы (қатерлі ісік дамуының кеш сатысында кездеседі);
- Неврологиялық бұзылыстың белгілері.
Жақтың шырышты тіндерінде ісіктердің дамуы ірі қатерлі өскінді қалыптастырады, бұл елеулі ақауларға және беттің асимметриясына әкеледі.
Ауруды тексеру:
Жоғарғы жақтың қатерлі ісігін онколог дәрігер ғана анықтайды. Әдетте, қатерлі ісік процесіне бірінші болып тіс ауруы кезінде жүгінгенде стоматолог, офтальмолог (көру қабілетінің төмендеуі шағымдарымен) немесе отоларинголог байқауы мүмкін. Мамандардың кеңесінен кейін бірқатар диагностикалық процедуралар тағайындалады.
Жақ қатерлі ісігін диагностикалауда қолданылатын әдістер:
- Риноскопия;
- Сцинтиграфия;
- Рентгенография;
- КТ;
- МРТ;
- Зақымдалған тіндердің биопсиясы;
- Биоптаттың гистологиялық және цитологиялық зерттеулерінің барлық түрлері.
Ауруды ерте кезеңде анықтау өте маңызды. Емдеу локализацияға және ісік түріне байланысты. Жақ-бет аймағының қатерлі ісіктерінің көпшілігі жақсы, түзілімдердің кейбір түрлері хирургияны қажет етпеуі мүмкін, дегенмен ісіктердің көпшілігі қалпына келтірілуі мүмкін резекцияны қажет етеді.
Емдеу:
Жақ қатерлі ісігін емдеу аралас терапияны қамтиды. Әдетте емдеудің дәстүрлі әдістерін қолдануға болады: хирургиялық, химиотерапия және сәулелік терапия. Емдеу әдісін немесе жиынтығын зақымдану дәрежесіне, қатерлі ісік сатысына және науқастың жалпы денсаулығына байланысты дәрігерлер тобы жасайды.
Жақ-бет аймағының қатерлі ісіктерінің алдын алу:
Жақ-бет аймағының органдары тарапынан шағымдар болған кезде (тістерді босату, мұрынның бітелуі және іріңді ағу, полипоздық түзілімдердің болуы) мамандарға уақтылы жүгіну қажет: стоматолог, оториноларинголог, жақ-бет хирургі, бас және мойын ісіктерінің маманы.
