Автор: Айткулова Куляш Жакановна, педиатр дәрігері
ШЖҚ «Балқаш аудандық орталық ауруханасы»МКК
Емшекпен емізу — бұл табиғи әрі ерекше процесс, ол жаңа туған сәбиді қажетті қоректік заттармен, иммундық қорғаумен қамтамасыз етіп, ана үшін де көптеген артықшылықтар береді. Соңғы жылдардағы ғылыми зерттеулер емшекпен емізудің артықшылықтары мен ұзақмерзімді әсерлерін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді. Бұл мақалада емшекпен емізудің бала мен ана үшін пайдасын, сондай-ақ қазіргі зерттеулердің нәтижелерін қарастырамыз.
Баланың денсаулығына тигізетін пайдасы
- Құрамының бірегейлігі. Ана сүті нәрестенің әрбір даму кезеңіне сәйкес өзгереді. Сәбидің туғаннан бастап алатын алғашқы сүті — уыз (colostrum), өте құнарлы, иммундық факторларға бай және нәрестенің ас қорыту жүйесін дайындауға көмектеседі. Бұл сүттің ерекше құрамы баланың ішек флорасын қалыптастырып, оның иммундық жүйесін нығайтады.
- Инфекциялардан тиімді қорғау. Зерттеулер көрсеткендей, ана сүтіндегі иммуноглобулиндер мен лейкоциттер нәрестені вирустық және бактериялық инфекциялардан, соның ішінде ортаңғы құлақтың қабынуы (отит), пневмония және ішек инфекцияларынан қорғайды. Бірқатар зерттеулер, оның ішінде Lancet журналында жарияланған зерттеу, емшекпен емізу бала өлімі мен ауыр инфекциялық аурулардың ықтималдығын айтарлықтай төмендететінін дәлелдейді.
- Аллергиялар мен аутоиммундық аурулардан қорғау. Соңғы зерттеулер емшекпен емізу аллергиялық реакциялар мен аутоиммундық аурулардың дамуын, оның ішінде бронхиалды астма мен атопиялық дерматиттің пайда болуын азайтуға көмектесетінін көрсетті. Бұл сүттегі қорғаныс протеиндері мен микробиоманың оңтайлы дамуына байланысты.
- Ми дамуы және когнитивтік артықшылықтар. Ана сүтінде кездесетін ұзын тізбекті полиқанықпаған май қышқылдары (әсіресе DHA) мидың дамуына айтарлықтай үлес қосады. Зерттеулер көрсеткендей, емшек сүтімен қоректенген балалардың IQ деңгейі жоғары, когнитивтік функциялары дамыған және оқуда табысты болу мүмкіндігі артады. Жақында JAMA Pediatrics журналында жарияланған зерттеу ұзақ мерзімді емшекпен емізудің когнитивтік және мінез-құлық артықшылықтарын растады.
- Созылмалы аурулардың алдын алу. Емшекпен ұзақ уақыт емізу сәбидің артық салмақ пен семіздікке бейімділігін азайтады. Сонымен қатар, емшекпен емізу арқылы қоректенетін балаларда 2 типті қант диабеті мен жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупі төмен болатыны анықталды. Американдық педиатрия академиясының зерттеулері бойынша емшек сүті зат алмасу процестерін тұрақтандыруға және инсулинге сезімталдықты арттыруға көмектеседі.
Анаға тигізетін пайдасы
- Гормондардың реттелуі және стресс деңгейінің төмендеуі. Емшекпен емізу кезінде бөлінетін окситоцин гормоны ананың эмоционалдық жағдайына оң әсер етеді, босанғаннан кейінгі депрессияның даму қаупін азайтады және ана мен бала арасындағы байланысты нығайтады. Сонымен қатар, соңғы зерттеулер көрсеткендей, окситоцин қан қысымын реттейді және стресс деңгейін төмендетеді, бұл ананың жалпы денсаулығына да оң әсерін тигізеді.
- Онкологиялық аурулардан қорғау. Ұзақ мерзімді емшекпен емізу ананы сүт безі қатерлі ісігінен қорғаудың тиімді жолы екендігі дәлелденді. American Cancer Society жариялаған деректерге сүйенсек, 12 ай бойы емізу әйелдерде сүт безі қатерлі ісігінің даму қаупін шамамен 4%-ға төмендетеді. Сондай-ақ, аналық без қатерлі ісігінің даму қаупі де азаяды.
- Остеопороздың алдын алу. Емшекпен емізу ана ағзасындағы кальцийдің реттелуіне ықпал етеді. Бұл ұзақ мерзімді перспективада сүйек тіндерінің тығыздығын сақтап, остеопороздың даму қаупін азайтады. Бұл байланысты кейінгі зерттеулер қолдайды, әсіресе, емшекпен емізу кезеңінен кейінгі сүйек тіндерінің қайта қалпына келуі байқалған.
- Метаболизмді қалпына келтіру және салмақты бақылау. Соңғы зерттеулер аналардың емізу кезеңінде артық салмақты жылдамырақ жоғалтатынын көрсетеді. Бұл процесте ана ағзасы қосымша калорияларды жұмсайды, бұл босанғаннан кейінгі салмақты басқаруға көмектеседі. Жоғары калориялы диетасыз емшекпен емізу күніне 500-700 калорияға дейін жағуға қабілетті.
- Қант диабетінің алдын алу. Емшекпен емізудің тағы бір артықшылығы — 2 типті қант диабетінің даму қаупін азайту. Көптеген зерттеулерге сүйенсек, емшекпен ұзақ уақыт бойы емізген аналарда инсулинге сезімталдық артып, босанғаннан кейінгі диабет даму қаупі төмендейді.
Соңғы зерттеулердің нәтижелері
Соңғы жылдардағы ғылыми зерттеулер емшекпен емізудің денсаулыққа пайдасын одан әрі нақтылауда. Lancet Global Health басылымындағы 2023 жылғы ауқымды зерттеу емшекпен емізудің денсаулық сақтау саласына тигізетін экономикалық тиімділігін де зерттеді. Ғалымдардың мәліметтері бойынша, емшекпен емізуді қолдау мен насихаттау арқылы миллиондаған нәрестенің өмірін құтқаруға және ауыр созылмалы аурулардың алдын алуға болады.
Сонымен қатар, New England Journal of Medicine басылымында жарияланған зерттеу емшекпен емізу ұзақмерзімді перспективада баланың психикалық денсаулығына да оң әсер ететінін көрсетті. Бұл балалардың депрессия, мазасыздық және басқа да эмоционалдық бұзылуларға бейімділігі төмен екені анықталды.
Қорытынды
Емшекпен емізу — бұл тек тамақтандыру тәсілі ғана емес, баланың денсаулығы мен анасының ұзақмерзімді әл-ауқатына айтарлықтай әсер ететін табиғи процесс. Соңғы ғылыми зерттеулер емшекпен емізудің инфекциялардың алдын алуда, созылмалы аурулардың қаупін азайтуда және ана мен бала арасындағы байланысты нығайтуда маңызды рөл атқаратынын растады. Сондықтан емшекпен емізуді қолдау — бұл тек жеке деңгейдегі ғана емес, қоғамдық денсаулық сақтау саласының маңызды аспектісі.
