Авторлар:
Еркенова Жулдыз Салимовна – дәрігер-стоматолог
Мухаметжанова Макпал Сериккалиевна – дәрігер-стоматолог
Молжигитов Жаксылык Кемелханович – дәрігер-стоматолог
«Жетісу облысы ДСБ» ММ-ның ШЖҚ «Облыстық стоматологиялық емхана» МКҚ
Кіріспе
Стоматологиялық тәжірибеде ем нәтижесі тек бірінші қабылдаумен шектелмейді. Көп жағдайда, тістің ұзақмерзімді тағдыры дәрігердің алғашқы араласуынан кейінгі дәлдігі мен кәсіби талғампаздығына байланысты. Бұл қағида әсіресе екіншілік кариес жағдайында ерекше маңызды.
Екіншілік кариес – бұл алғашқы пломбадан кейін дамитын, көп жағдайда көзге көрінбейтін, бірақ клиникалық және тактикалық шешімдердің дұрыстығын бағалайтын маңызды индикатор. Ол тек тіс тіндерінің зақымдалуы ғана емес, сонымен бірге науқас сеніміне, емнің сапасына, тіпті стоматология саласының беделіне әсер ететін фактор.
Жаһандық проблема – жергілікті жауапкершілік
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының соңғы мәліметтері бойынша, әлемде 2,3 миллиард адам кариеспен ауырады. Оның ішінде екіншілік кариес – жиі кездесетін асқыну. Бұл көрсеткіштер емнің сапасы мен стандарттарын қайта қарастыруға мәжбүр етеді. Себебі екіншілік кариес – тек техникалық ақау емес, бұл клиникалық процестің барлық кезеңдеріндегі кемшіліктердің жиынтығы.
Патогенез: пломба астындағы көрінбейтін майдан
Пломба мен тіс тіні арасындағы микросаңылаулар – бактериялар үшін нағыз «қақпа». Мұнда Streptococcus mutans, Lactobacillus spp. сияқты микроорганизмдер шоғырланып, биофильм түзеді. Бұл қышқыл ортада деминерализация басталып, тіс қайтадан зақымдана бастайды.
Егер пломба тығыздалмаған немесе маргиналды адаптация сақталмаған болса, екіншілік кариес дамуының ықтималдығы бірнеше есе артады.
Клиникалық көрініс: кеш анықталатын қауіп
Екіншілік кариес көп жағдайда симптомсыз өтеді. Ауырсыну немесе ыңғайсыздық пайда болғанда, патологиялық процесс тіс пульпасына немесе түбір өзектеріне жетіп үлгереді. Рентгенография және оптикалық ұлғайтқыштарсыз оны дер кезінде анықтау қиынға соғады.
Клиникалық қателіктер: ескеруге тиіс факторлар
Дайындық кезеңінің жетілмегендігі:
Эмалдың толық гравировкасы мен адгезив жүйенің дұрыс қолданылмауы – герметиканың негізгі жауы.
Материал таңдауындағы селқостық:
Заманауи композиттер мен адгезивтерді білмеу немесе дұрыс қолданбау – екіншілік зақымның бастамасы.
Қайта тексерулердің болмауы:
Пациентті бақылаусыз қалдыру – ұзақмерзімді нәтиженің кепілдігін жоғалту.
Профилактика: ғылым мен сенімнің үйлесімі
Жоғары сапалы адгезивті жүйелерді пайдалану және протоколға сай қолдану
Пломба жиектерін оптика арқылы тексеру
Пациентпен жүйелі жұмыс жүргізу: ауыз қуысының гигиенасы, тексерулерге шақыру
Микроскопиялық бақылауды күнделікті тәжірибеге енгізу
Қорытынды: кәсіби шеберлік – ұзақмерзімді табыстың кілті
Екіншілік кариес – бұл диагноз ғана емес. Бұл дәрігердің кәсіби деңгейінің көрінісі. Оны болдырмау – техникалық дағды, ғылыми негіз, пациентпен серіктестік және адамгершілік жауапкершіліктің үйлесімі.
Стоматология – тек емдеу емес, алдын алу ғылымы. Екіншілік кариестен қорғану – стоматологтың беделі мен пациенттің саулығы арасындағы алтын көпір.
