Авторы: Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорган, медбике
Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ Центр Фтизиопульмонологии области Жетісу, медбрат
Кіріспе
Өкпе – адамның өмірлік маңызды мүшелерінің бірі. Оның басты қызметі – ағзаны оттегімен қамтамасыз ету және көмірқышқыл газын шығару. Қазіргі таңда экологияның нашарлауы, вирустық инфекциялар және созылмалы өкпе аурулары (бронхит, астма, өкпе фиброзы) тыныс алу жүйесіне үлкен қауіп төндіреді. Сондықтан өкпенің денсаулығын сақтау және оның функционалдық мүмкіндіктерін арттыру үшін тыныс алу жаттығулары өте маңызды.
Бұл мақалада дұрыс тыныс алу жаттығуларының өкпеге тигізетін пайдасы, олардың орындалу әдістері және тыныс алу денсаулығын сақтау жолдары қарастырылады.
- Дұрыс тыныс алудың өкпе денсаулығына пайдасы
Тыныс алу жаттығулары – өкпенің көлемін арттыруға, тыныс алу бұлшықеттерін нығайтуға және ағзаға қажетті оттегінің тиімді жеткізілуіне көмектесетін қарапайым, бірақ өте тиімді әдіс.
Өкпенің ауа алмасу қабілетін жақсартады
Дұрыс тыныс алу арқылы өкпенің көлемі артады, бұл тыныс алу жолдарының өткізгіштігін жақсартады.
Терең тыныс алу арқылы оттегінің алмасуы күшейіп, ағзаға жеткілікті мөлшерде оттегі түсуі қамтамасыз етіледі.
Қабыну мен тыныс алу жолдарындағы іркілістерді азайтады
Тыныс алу жаттығулары бронхтардың кеңеюіне ықпал етеді, бұл әсіресе бронхиалды астма және созылмалы бронхитпен ауыратын адамдар үшін маңызды.
Қақырықтың шығуын жеңілдетіп, тыныс алу жолдарының тазалануына көмектеседі.
Стресті азайтады және жүйке жүйесін тыныштандырады
Тыныс алу техникасы орталық жүйке жүйесіне оң әсер етіп, күйзеліс пен уайымды азайтады.
Оттегінің дұрыс таралуы арқылы ми қызметі жақсарып, жалпы денсаулық нығаяды.
Иммундық жүйені нығайтады
Өкпенің жақсы жұмыс істеуі организмнің инфекцияларға төзімділігін арттырады.
Терең тыныс алу ағзадан токсиндерді шығарып, иммунитетті күшейтеді.
- Өкпені жақсартатын тыныс алу жаттығулары
2.1. Диафрагмалық тыныс алу (Қарынмен тыныс алу)
Бұл жаттығу өкпенің төменгі бөлігінің толық жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Қалай орындау керек?
Арқамен жатып немесе ыңғайлы орындыққа отырыңыз.
Бір қолды кеудеге, екінші қолды іштің жоғарғы бөлігіне қойыңыз.
Мұрын арқылы терең дем алыңыз, ішіңізді мүмкіндігінше кеңейтіңіз (кеуде қимылдамауы тиіс).
Ауыз арқылы баяу дем шығарыңыз.
10-15 рет қайталаңыз.
Пайдасы
Өкпенің төменгі бөлігін жаттықтырады.
Қан айналымын жақсартады.
Стресті азайтады.
2.2. Ерінді жиырып тыныс алу (Ұзақ дем шығару)
Бұл әдіс тыныс алудың баяулауын қамтамасыз етіп, өкпе бұлшықеттерін күшейтеді.
Қалай орындау керек?
Мұрын арқылы терең дем алыңыз.
Ерніңізді жымқырып, ауызбен баяу дем шығарыңыз.
Дем шығару уақыты дем алу уақытынан 2 есе ұзақ болуы тиіс.
10-15 рет қайталаңыз.
Пайдасы
Өкпедегі қысымды төмендетеді.
Дем алуды жеңілдетеді.
Ауа алмасуды жақсартады.
2.3. «Көбелек тынысы» (Йогалық жаттығу)
Бұл әдіс өкпе көлемін арттырып, тыныс алу жүйесінің икемділігін жақсартады.
Қалай орындау керек?
Арқаны тік ұстап отырыңыз.
Қолыңызды екі жаққа созып, мұрын арқылы терең дем алыңыз.
Дем шығарғанда қолдарыңызды кеудеге жақындатыңыз.
10-15 рет қайталаңыз.
Пайдасы
Өкпе бұлшықеттерін нығайтады.
Өкпені кеңейтуге көмектеседі.
2.4. Күшті дем шығару (Капалабхати техникасы)
Бұл әдіс өкпенің толық тазалануына көмектеседі.
Қалай орындау керек?
Мұрын арқылы терең дем алыңыз.
Өкпеңізді толық босатып, күшпен ауаны шығарыңыз.
Бұл әрекетті 10 рет қайталаңыз.
Пайдасы
Өкпедегі артық шырыштарды жоюға көмектеседі.
Тыныс алу жолдарын тазартады.
- Өкпе денсаулығын сақтау бойынша қосымша кеңестер
Күн сайын таза ауада серуендеу өкпенің тиімді жұмыс істеуіне көмектеседі.
Орман, парк немесе теңіз жағалауында тыныс алу – өкпе тіндерін оттегімен қанықтырады.
Темекіні тастау өкпе жасушаларының қалпына келуін жеделдетеді.
Бөлмені жиі желдету, ауа ылғалдандырғыш қолдану пайдалы.
Құрамында С, Е, А дәрумендері, омега-3 май қышқылдары және антиоксиданттар бар тағамдарды тұтыну өкпе денсаулығын қолдайды.
Қорытынды
Тыныс алу жаттығулары өкпе денсаулығын жақсартудың ең қарапайым және тиімді жолдарының бірі. Олар өкпенің жұмысын белсендіріп, тыныс алу жолдарының өткізгіштігін арттырады, иммунитетті күшейтеді және ағзаға оттегінің тиімді таралуын қамтамасыз етеді. Өкпені сау ұстау үшін дұрыс тыныс алу жаттығуларын күнделікті әдетке айналдыру, таза ауада серуендеу және зиянды әдеттерден бас тарту өте маңызды.
