Автор: ЖАБЫКБАЕВА КАРЛЫГА КЕНЖЕБЕКОВНА, медбике, Жетісу облысы Алакол ауданы Лепси ауылындагы спортта дарынды балаларга арналган мектеп интернаты
Дене жаттығуларымен қалыпты жəне өз уақытында шұғылданып отырған адам ауруды құртуға бағытталған ешқандай емдеуді қажет етпейді.
Ибн-Сина.
Мақсаты: Бұл мақала спорт дәрігерлерінің атқаратын маңызды міндеттері мен олардың спорт және медицина саласындағы рөлін түсіндіруге бағытталған. Спорт дәрігерлерінің жұмысын, олардың денсаулықты сақтау, жарақаттарды болдырмау және қалпына келтіру үдерістеріндегі рөлін көрсету, сондай-ақ олардың ғылыми зерттеулер мен жаңа әдістерді енгізудегі маңызды еңбектерін сипаттау мақсаты қойылған.
Жарақаттардың алдын алу және емдеу: Спорт дәрігерлері спортшылардың жарақат алу ықтималдығын төмендету үшін жаттығулардың дұрыс техникасын, жылыту мен салқындату жаттығуларын дұрыс орындауды қадағалайды. Егер жарақаттар орын алса, олар медициналық тексерулер жүргізіп, диагноз қойып, емдеу шараларын жүзеге асырады.
Қалпына келтіру және реабилитация: Жарақаттан немесе операциядан кейін спортшылардың денсаулығын қалпына келтіру маңызды міндет болып табылады. Спорт дәрігерлері физиотерапия, массаж, арнайы жаттығулар мен басқа да қалпына келтіру әдістерін қолдана отырып, спортшыларды толық қалыпқа келтіру үшін жұмыс істейді.
Физикалық дайындықты бақылау: Спорт дәрігерлері спортшылардың дене қабілеттерін, төзімділігін және физикалық жағдайын бақылап, олардың жаттығу бағдарламаларын дұрыс ұйымдастыруға көмектеседі. Медициналық тексерістер мен мониторинг нәтижесінде спортшылардың денсаулығы мен физикалық жағдайы туралы мәліметтер жинақталады.
Тамақтану мен диета бойынша кеңес беру: Спорт дәрігерлері спортшылардың дұрыс тамақтануына көмек көрсетеді. Дұрыс диета мен тамақтану спортшылардың күш-қуатын арттыруға, қалпына келу уақытын қысқартуға және жалпы денсаулықты нығайтуға әсер етеді.
Психологиялық қолдау: Спорттық табыстар мен жарыстар кезіндегі стресс деңгейін төмендету маңызды. Спорт дәрігерлері спортшылардың психоэмоциялық жағдайын бақылап, қажет жағдайда психологиялық көмек көрсетеді. Бұл спортшылардың концентрациясын арттырып, жарыстарда жақсы нәтижелер көрсетуіне септігін тигізеді. Спорт дәрігерлері спорт пен медицинаның қиылысқан тұсында жұмыс істейді. Олар спортшылардың физикалық жағдайын бақылап, олардың денсаулығын нығайту мен сақтаудың жаңа әдістерін зерттейді. Спорт дәрігерлері жаңа технологиялар мен медициналық әдістерді енгізу арқылы олардың спорттық көрсеткіштерін жақсартуға көмектеседі. Заманауи медицина құралдары мен датчиктер арқылы спортшылардың дене жұмысын бақылап, нақты мәліметтер алуға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманғы өмірдің қарқынының жоғары болуы және технологиялардың жылдам дамуы адамзаттың денсаулығына жаңа қиындықтар туғызуда. Қала өмірінің стресстері мен физикалық белсенділіктің төмендігі түрлі аурулардың пайда болуына, әлсіреуіне және денсаулыққа теріс әсер етуіне себеп болады. Осы орайда, спорттық медицина адамның денсаулығын нығайтып, жалпы өмір сапасын арттыруда ерекше рөл атқарады.
Спорттық медицина – бұл адамның денсаулығын сақтауға, қалпына келтіруге және спортпен айналысу барысында жарақаттардың алдын алуға бағытталған медициналық сала. Бұл сала адам ағзасының физиологиясын, биомеханикасын, спорттық тренингтер мен қалпына келтіру әдістерін зерттеуге негізделген. Спорттық медицина медициналық, физиологиялық, психологиялық және биомеханикалық аспектілерді біріктіріп, денсаулықты жақсарту мен спорттық нәтижелерге қол жеткізу мақсатында жұмыс істейді.
Спорттық медицинаның денсаулыққа әсері
1.Денсаулықты нығайту: Спорттық жаттығулар дене бұлшықеттерін, жүрек-қан тамыр жүйесін және тыныс алу органдарын күшейтеді. Бұл ағзаның жалпы төзімділігін арттырып, түрлі аурулардың алдын алады. Мысалы, тұрақты физикалық белсенділік жүрек аурулары, гипертония, диабет және семіздік сияқты аурулардың даму қаупін айтарлықтай төмендетеді.
2.Жарақаттардың алдын алу: Спорттық медицина жарақаттарды болдырмаудың тиімді әдістерін әзірлейді. Бұл жаттығулардың дұрыс техникаларын, спорттық киім мен құрал-жабдықтарды қолдану және жылыту жаттығуларының маңыздылығын қамтиды.
3.Қалпына келтіру үдерістері: Жарақаттардан немесе операциялардан кейін дене қалпына келуі үшін арнайы жаттығулар мен терапиялық әдістер қажет. Спорттық медицина бұл үдерісті жылдамдату үшін физиотерапия, массаж, йога және басқа да қалпына келтіру әдістерін пайдаланады.
4.Психологиялық аспектілер: Физикалық белсенділік тек дене үшін емес, психика үшін де өте пайдалы. Спорттық жаттығулар депрессияның, күйзелістің және мазасыздықтың алдын алу мен емдеуге көмек көрсетеді. Спортпен айналысу эндорфиндер шығуын арттырып, көңіл-күйді көтереді.Қазіргі кезде спорттық медицинаның әдістері мен технологиялары үнемі дамып отыр. Мысалы, заманауи физиологиялық тестілеу, генетикалық тесттер, жоғары технологиялы аппараттар спортшылардың жеке ерекшеліктерін анықтауға және жаттығу бағдарламаларын тиімді етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, медициналық көмек көрсету үшін мобильді қосымшалар мен құрылғылар денсаулық мониторингін үздіксіз жүргізуге көмектеседі.
Заманауи спорттық медицина әр-түрлі жаңа әдістер мен технологияларды қолданады.
Физиотерапия мен мануалды терапия: Бұл әдістер дененің бұлшықеттерін, буындарын және байланыс құрылымдарын емдеуге және нығайтуға көмектеседі.
Биомеханика: Спорттық жаттығулардың әсерін зерттеу үшін биомеханика дененің қозғалысын және күштердің әрекетін талдайды.
Жоғары технологиялы құрылғылар: Мысалы, медициналық сканерлер, ЭКГ аппаратуралары,ультрадыбыстық құрылғылар спортшылардың денсаулық жағдайын бақылауға көмектеседі.
Генетикалық тестілеу: Адамныңгенетикалық ерекшеліктерін зерттеу арқылы жеке жаттығу бағдарламаларын жасауға болады.
Спорттық медицина — денсаулық сақтау мен спорттың қиылысқан тұсында пайда болған ерекше сала. Ол спортшылардың физикалық және психоэмоционалдық жағдайларын жақсартуға, жарақаттардың алдын алуға, қалпына келтіру үдерістерін басқаруға және жалпы денсаулықты нығайтуға бағытталған. Спорттық медицина адамдардың өмір сапасын арттырып, олардың физикалық белсенділігін қолдау арқылы аурулардың алдын алуға септігін тигізеді.
Бұл сала жаңа әдістер, технологиялар мен ғылыми зерттеулердің дамуы арқасында үнемі жетілдіріліп отырады. Физиотерапия, биомеханика, генетикалық зерттеулер, жоғары технологиялы құрылғылар мен басқа да әдістер спортшылардың денсаулығын сақтауға және олардың спорттық нәтижелерін жақсартуға мүмкіндік береді.
Спорттық медицинаның маңызы тек спортшыларға ғана емес, жалпы қоғамға да көрінеді. Ол денсаулықты нығайтуға, дене шынықтыруды ынталандыруға және өмір сүру сапасын жақсартуға үлкен әсер етеді. Спорттық дәрігерлер мен медициналық мамандардың тәжірибесі мен білімдері осы саладағы жетістіктерді арттыруға бағытталған, ал жаңа ғылыми ізденістер мен технологиялар спорттық медицинаның болашақта одан әрі дамуына жол ашады.
Қорытындылай келе, спорттық медицина — денсаулық сақтау мен спорттың өзара байланысын және үйлесімділігін қамтамасыз ететін маңызды сала. Ол адамдардың денсаулығын қорғап, спорттық көрсеткіштерін жақсартуға және жалпы қоғамның әл-ауқатын арттыруға ықпал етеді.
