Авторлар: Тлеубаева Венера Ануарбековна – медбике
Оразбаева Айгүл Дүйсекеновна – медбике
Карбозова Бейбіткүл Есболатқызы – медбике
ГКП на ПХВ «Боралдай аудандық ауруханасы»
Кіріспе
Гепатит – бұл бауырдың қабынуымен сипатталатын қауіпті ауру. Ол вирустық, токсикалық немесе аутоиммундық себептерге байланысты пайда болуы мүмкін. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша, әлемде 300 миллионнан астам адам созылмалы гепатитпен өмір сүреді, ал жыл сайын миллиондаған адам бұл аурудан асқынулардың (цирроз, бауыр обыры) салдарынан қайтыс болады.
Гепатиттің түрлері, таралу жолдары, алдын алу шаралары және емдеу әдістері туралы толық ақпаратты білу – әр адамның өз денсаулығын қорғауы үшін маңызды.
1. Гепатиттің түрлері және олардың ерекшеліктері
Гепатит әртүрлі себептермен пайда болатын бірнеше түрге бөлінеді.
1.1. Вирустық гепатиттер
Вирустық гепатит А, В, С, D, Е түрлеріне бөлінеді.
Түрі | Жұғу жолдары | Аурудың ерекшелігі |
---|---|---|
Гепатит А (Боткин ауруы) | Лас қол, ластанған су, тағам арқылы | Жедел өтеді, вакцинация арқылы алдын алуға болады |
Гепатит В | Қан, жыныстық жолмен, анадан балаға | Созылмалы түрге ауысуы мүмкін, вакцина бар |
Гепатит С | Қан арқылы (инъекция, операция, татуировка) | Көп жағдайда созылмалы түрге өтеді, вакцина жоқ |
Гепатит D | Тек гепатит В-мен бірге кездеседі | Вируспен біріккенде ауыр өтеді |
Гепатит Е | Лас су, тағам арқылы | Көбіне жеңіл өтеді, бірақ жүкті әйелдерге қауіпті |
1.2. Токсикалық гепатит
Бұл түрі алкоголь, улы химикаттар, дәрі-дәрмектердің шамадан тыс әсерінен бауырдың улануынан дамиды.
1.3. Аутоиммундық гепатит
Ағзаның өз иммундық жүйесінің бауыр жасушаларын зақымдауы нәтижесінде пайда болады. Бұл сирек кездесетін, бірақ қауіпті ауру.
2. Гепатиттің негізгі белгілері
Көп жағдайда гепатит ұзақ уақыт симптомсыз өтеді, әсіресе гепатит В және С. Алайда, жедел кезеңде келесі белгілер байқалуы мүмкін:
- Жалпы әлсіздік, тез шаршау
- Тәбеттің төмендеуі
- Терінің және көздің ақ бөлігінің сарғаюы
- Құсу, жүрек айну
- Құрсақ аймағында ауырсыну
- Несептің қараюы, нәжістің ағаруы
Созылмалы гепатит бауыр циррозына немесе қатерлі ісікке әкелуі мүмкін. Сондықтан дер кезінде диагностика және емдеу өте маңызды.
3. Гепатиттің диагностикасы
3.1. Лабораториялық зерттеулер
- Қан анализі – бауыр ферменттері (АЛТ, АСТ) деңгейін анықтайды
- Вирусологиялық тесттер – вирустың түрін анықтайтын ПТР-тест
- Антиденелерге талдау – ағзадағы инфекцияға қарсы иммундық жауапты бағалау
3.2. Аспаптық диагностика
- УДЗ (ультрадыбыстық зерттеу) – бауырдың жағдайын бағалау
- Фиброскан – бауыр тіндерінің зақымдану дәрежесін анықтау
- МРТ, КТ – ауыр жағдайларда қосымша тексерулер
4. Гепатиттің алдын алу шаралары
4.1. Вакцинация
- Гепатит А және В ауруларынан қорғанудың ең тиімді әдісі – вакцинация
- Балаларға және қауіп тобындағы ересектерге екпе алу ұсынылады
4.2. Жеке гигиена және санитарлық нормаларды сақтау
- Қолды жиі жуу
- Қауіпсіз су мен таза тағам өнімдерін тұтыну
- Жеке гигиеналық заттарды (щетка, ұстара) ортақ пайдаланбау
4.3. Қан арқылы таралатын инфекциялардан қорғану
- Тек стерильді инелер мен медициналық құралдарды қолдану
- Маникюр, татуировка жасататын орындардың тазалығына назар аудару
- Қан құю кезінде донордың тексерілгеніне көз жеткізу
4.4. Жыныстық жолмен берілуін алдын алу
- Жыныстық қатынас кезінде қорғаныс құралдарын пайдалану
- Серіктестердің денсаулық жағдайын бақылау
5. Гепатитті емдеу әдістері
Емдеу аурудың түріне байланысты жүргізіледі.
5.1. Вирустық гепатитті емдеу
- Гепатит А – арнайы емді қажет етпейді, иммунитет өзі жеңеді
- Гепатит В – вирусқа қарсы дәрілермен және иммуномодуляторлармен емделеді
- Гепатит С – интерферон және тікелей әсер ететін антивирустық препараттар (софосбувир, даклатасвир) көмегімен толық емделуі мүмкін
5.2. Токсикалық және аутоиммундық гепатитті емдеу
- Улы заттардың әсерін тоқтату
- Гепатопротекторлар (карсил, урсофальк, эссенциале) қолдану
- Аутоиммундық гепатит кезінде гормоналды және иммуносупрессивті терапия тағайындалады
Қорытынды
Гепатит – жауапкершілікпен қарауды қажет ететін ауыр ауру. Вирустық гепатиттердің кейбір түрлерін алдын алу үшін вакцинация, ал басқаларын уақытылы диагностикалау және емдеу өте маңызды.
Алдын алу шараларын сақтау, салауатты өмір салтын ұстану, қауіпсіздік ережелерін білу – бауыр денсаулығын сақтаудың негізгі кепілі.
Егер сізде гепатит белгілері байқалса немесе қауіп факторлары болса, тез арада дәрігерге қаралыңыз!