БҰҰ-ның Есірткі құралдары жөніндегі комиссиясы (CND) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) ұсыныстары негізінде бес жаңа психоактивті зат пен бір дәрілік препаратты халықаралық бақылауға алуға шешім қабылдады.
Бұл ұсыныстарды ДДСҰ-ның Есірткіге тәуелділікті зерттеу жөніндегі сарапшылар комитеті (ECDD) әзірлеген. Комитет халықаралық сарапшылардан тұрады және белгілі бір заттардың адам денсаулығына тигізетін әсерін зерттеп, егер олардың зияны айқын болса, оларды бақылауға алу туралы ұсыныс береді.
ДДСҰ дәрілік заттарды реттеу және стандарттау департаментінің директоры д-р Деус Мубангизи:
«ДДСҰ заңсыз өндірілетін және медициналық қолдануға арналмаған, бірақ адам денсаулығына айтарлықтай қауіп төндіретін заттар туралы хабардар етілді. Біздің ұсыныстарымызды БҰҰ комиссиясы толығымен қолдап, бұл заттарды халықаралық бақылауға енгізу туралы шешім қабылдағанына қуаныштымыз. Бұл халықты, әсіресе жастарды, осындай қауіпті заттардың таралуынан қорғау үшін маңызды қадам.»
Халықаралық бақылауға енгізілген заттар
1961 жылғы Біріккен Ұлттар Ұйымының Есірткі құралдары туралы бірыңғай конвенциясының I тізіміне қосылған заттар:
- N-пирролидин-протонитазен (протонитазепин) – синтетикалық опиоид, көбінесе жалған опиоидтық препараттардың құрамында кездеседі. Ингаляция, мұрын арқылы тұтыну немесе инъекция арқылы қабылданады. Өте қауіпті, өлімге әкелуі мүмкін.
- N-пирролидин-метонитазен (метонитазепин) – синтетикалық опиоид, инъекциялық жолмен енгізіледі. Ауыр зардаптарға, соның ішінде өлімге әкелуі мүмкін.
- Этонитазепин (N-пиперидинил-этонитазен) – синтетикалық опиоид, ақ немесе сары түсті ұнтақ күйінде болады. Денсаулыққа зияны дәлелденген.
- N-дезэтил-изотонитазен (норизотонитазен) – синтетикалық опиоид, жалған дәрілік заттардың құрамында анықталған. Көптеген өңірлерде бұл затты қабылдаудан қайтыс болған және ауруханаға түскен жағдайлар тіркелген.
1971 жылғы Психотроптық заттар туралы конвенцияның II тізіміне енгізілген:
- Гексагидроканнабинол (ГГК) – жартылай синтетикалық каннабиноид, каннабис өнімдеріне қосылады. Оның денсаулыққа зиянды әсерін көрсететін айтарлықтай дәлелдер бар.
1971 жылғы Психотроптық заттар туралы конвенцияның IV тізіміне енгізілген:
- Карисопродол – бұлшық ет босаңсытқыш, медициналық мақсатта қолданылғанымен, оны теріс пайдаланудың жоғары деңгейі бар. Жалған дәрі-дәрмектер құрамында кездеседі және бірқатар елдерде денсаулыққа айтарлықтай қауіп төндіретіні анықталған.
Халықаралық бақылау не үшін қажет?
ДДСҰ соңғы 70 жыл ішінде қауіпті психоактивті заттардың таралуын болдырмау мақсатында ғылыми зерттеулер жүргізіп келеді. Сонымен қатар, медициналық және ғылыми мақсатта қолдануға қажетті заттардың қолжетімділігін қамтамасыз ету де маңызды бағыттардың бірі.
Соңғы жылдары заңсыз өндірілетін синтетикалық есірткілер, соның ішінде фентанилдер мен нитазендер есірткі нарығында кең таралуда. Осыған байланысты, БҰҰ-ға мүше елдер ДДСҰ-дан бұл заттардың адам ағзасына әсерін жан-жақты зерттеуді сұрап отыр.
Бұл шешімдер 2025 жылғы 10-14 наурыз аралығында Венада өткен БҰҰ-ның Есірткі құралдары жөніндегі комиссиясының 68-сессиясында қабылданды.
