Бүйрек тастары (нефролитиаз) — зәр шығару жүйесінде пайда болатын қатты түзілістер. Олар көбіне бүйректе қалыптасып, кейде несепағар арқылы қуыққа және одан әрі зәр шығару жолына түседі. Бүйрек тастары — кең таралған урологиялық аурулардың бірі, ол қатты ауырсынуға, зәр шығару бұзылыстарына және асқынуларға алып келуі мүмкін.
Бүйрек тастарының пайда болу себептері
Бүйрек тастары ағзадағы минералдар мен тұздардың зәрде шамадан тыс шоғырлануынан пайда болады. Негізгі себептері мыналар:
- Суды аз ішу — зәр қоюланып, тұздар шөгіп, кристалдар түзіледі.
- Тұзды, ақуызға бай, майлы тағамдарды артық тұтыну.
- Тұқымқуалаушылық бейімділік.
- Зәр шығару жолдарының инфекциялары.
- Қалқанша безінің бұзылыстары (гиперпаратиреоз).
- Ағзада кальций немесе несеп қышқылы деңгейінің жоғары болуы.
Белгілері қандай?
Кейбір адамдарда бүйрек тастары ұзақ уақыт бойы ешқандай белгі бермейді. Бірақ тас зәр жолында қозғала бастағанда мынандай белгілер пайда болуы мүмкін:
- Бел тұсында немесе бүйірде қатты, толғақ тәрізді ауырсыну
- Зәрде қан араласуы (гематурия)
- Жиі зәр шығару, ауырсынумен қатар жүруі
- Құсу, жүрек айну
- Қызба немесе қалтырау (инфекция болған жағдайда)
Диагностика әдістері
Бүйрек тастарын анықтау үшін төмендегі зерттеулер қолданылады:
- УДЗ (ультрадыбыстық зерттеу)
- Зәр және қан анализі
- КТ немесе рентген
- Экскреторлық урография (зәр шығару жолын контрастпен тексеру)
Емдеу тәсілдері
Емдеу әдісі тастың көлеміне, орналасуына және симптомдарға байланысты:
- Медикаментозды ем – кішігірім тастарды түсіру үшін зәр айдайтын және ауырсынуды басатын дәрілер қолданылады.
- Литотрипсия (тас уату) – ультрадыбыс немесе лазер арқылы тасты уатып, оны табиғи жолмен шығарады.
- Эндоскопиялық немесе ашық операция – үлкен тастар үшін қажет.
- Зонд орнату – зәр ағымын жақсарту үшін.
Алдын алу жолдары
Бүйрек тастарының пайда болу қаупін төмендету үшін:
- Күніне кем дегенде 2-2,5 литр су ішу
- Тұзды және майлы тағамды шектеу
- Ақуызды мөлшермен тұтыну (әсіресе ет өнімдері)
- Көбірек көкөніс және дәнді дақыл жеу
- Қозғалыссыз өмір салтынан бас тарту
- Уақытылы дәрігерге көріну және зәр талдауын тапсыру
Қорытынды:
Бүйрек тастары — жиі кездесетін, бірақ ерте анықталып, дұрыс емделсе, толықтай жазылатын жағдай. Салауатты өмір салты, дұрыс тамақтану және жеткілікті су ішу — бүйрек саулығын сақтаудың негізгі жолдары. Егер жоғарыда аталған белгілер байқалса, уролог немесе нефролог маманға жүгінген жөн.
