Адам ағзасында шамамен 80 орган бар, бірақ олардың кейбірінсіз өмір сүруге болады. Ал жүрек – біздің денеміздің басты органы, онсыз тіршілік мүмкін емес. Оның негізгі міндеті – ағзаға үздіксіз қан айдау, бірақ жүректің басқа да көптеген ерекше қасиеттері бар. Бұл мақалада жүрек туралы сіз білмейтін қызықты деректермен бөлісеміз.
1. Жұдырықтай ғана насос
Ересек адамның жүрегі алақанға сиятын көлемде, салмағы 250-350 грамм аралығында болады. Бірақ кәсіби спортшыларда, әсіресе төзімділікке байланысты спорт түрлерімен айналысатындарда, жүрек көлемі сәл үлкенірек болуы мүмкін. Бұл олардың денесіне қажетті оттегі мен қоректік заттарды қамтамасыз ету үшін қажет.
2. Жүректің өз электр жүйесі бар
Жүрек өз бетінше электрлік импульстар жасай алады. Бұл жұмысқа жауапты арнайы жасушалар – кардиомиоциттер, олар жүрек бұлшықеттерін ырғақты жиыруға мәжбүрлейді. Сондықтан жүрек ми сигналдарынсыз да жұмыс істей береді.
3. Инфаркт көбіне таңертең болады
Ғалымдар таңғы 6:00 мен 12:00 аралығында жүрек ұстамалары жиі кездесетінін анықтады. Себебі осы уақытта ағзадағы стресс гормондары (кортизол, адреналин) деңгейі жоғарылап, жүрекке түсетін жүктеме артады. Сонымен қатар, бұл кезеңде қан қысымы көтеріліп, жүрек соғу жиілігі артады.
4. Алғашқы жүрек трансплантациясы 1967 жылы жасалды
Бұл маңызды оқиға 1967 жылы 3 желтоқсанда Кейптаун қаласында өтті. Дәрігер Кристиан Барнард 19 жастағы қыздың жүрегін 53 жастағы Луис Вашканскиге салды. Ол 18 күн өмір сүрді, бірақ жүрек патологиясынан емес, қос өкпе қабынуынан қайтыс болды. Бүгінде жүрек трансплантациясын жылына 4-6 рет жасайды, ал пациенттер орта есеппен 10-15 жыл өмір сүре алады.
5. Жүрек өзін қалпына келтіре алады
Бұрын жүрек жасушалары қалпына келмейді деп есептелген. Бірақ 2024 жылғы зерттеулер жүрекке қан айдайтын қосымша сорғы орнату арқылы жасушаларды жаңарту мүмкін екенін көрсетті. Бұл әдіс жүрек жасушаларының қалпына келуін 6 есе жылдамдатқан.
6. Жүрек ритмі «настройкаға» келеді
Орта есеппен әйелдердің жүрегі минутына 78 рет, ал ерлерде 70 рет соғады. Бірге тұратын жұптардың жүрек ритмі уақыт өте келе бір-біріне жақындай түсетіні анықталған. Бұл құбылыс эмоционалдық байланыс пен физикалық жақындыққа байланысты.
7. Ең еңбекқор бұлшықет
Жүрек ана құрсағында 4-аптадан бастап соға бастайды және өмір бойы тоқтамайды. Күніне шамамен 8000 литр қан айдайды. Өмір бойына жүрек 1,5 миллион баррель қан айдап шығарады, бұл 200 теміржол цистернасын толтыруға жетер еді.
8. «Жаралы жүрек» – миф емес
Эмоционалдық күйзеліс жүрек жұмысына әсер етеді. Кардиомиопатия Такоцубо (разбитое сердце синдромы) – жүректің уақытша әлсіреуімен сипатталатын жағдай. Ол жақын адамның қайтыс болуы, ажырасу немесе қатты стресс салдарынан пайда болады. Бұл жағдай бірнеше апта немесе ай ішінде толық қалпына келеді.
Қосымша қызықты факт: Жүрек дененің барлық жасушаларын қанмен қамтамасыз етеді, тек көздің қасаң қабығы (роговица) ғана қан тамырларынсыз жұмыс істейді. Егер ол қанмен қамтамасыз етілсе, біз айқын көре алмас едік.
Жүрек – біздің денеміздегі ең маңызды және ең күрделі орган. Оның жұмысы туралы көбірек білу – денсаулығымызды сақтаудың алғашқы қадамы.
